Nakon sabora u Orašcu počeo Prvi srpski ustanak

MediaSfera

Foto: Zbor u Orašcu, Veljko Stanojević/Istorijski muzej Srbije

Na Saboru u Orašcu, na mestu poznatom kao Marićevića jaruga, 14. februara 1804. godine, doneta je odluka da se podigne buna na dahije, a za vođu je izabran Karađorđe Petrović. Sastanku su prisustvovali narodni poglavari, brojno srpsko stanovništo i hajduci, među kojima i Stanoje Glavaš i hajduk Veljko.

Ustanak je zvanično otpočeo na praznik Sretenje, 15. februara, a prve akcije ustanika bile su usmerene uglavnom protiv dahijske vlasti.

Na vest o ustanku podigao se narod širom Beogradskog pašaluka, a dahije su bile iznenađene masovnošću. Zbog toga je jedan od dahija, Aganlija, 21. februara 1804. tražio sastanak sa Karađorđem. Pošto je Karađorđe odbio lične ponude, a za one u vezi sa promenom režima tražio jemstvo i od Austrijanaca, pregovori su propali i došlo je do boja u Drlupi. Pobeda koju je odnelo srpsko stanovništvo u prvom sukobu, važna je jer je podigla moral i dala polet ustanicima.

Već krajem aprila Šumadija je bila u rukama srpskih ustanika, a početkom marta ustanici su bili pred Beogradom.

Pre oslobođenja Beograda, tokom 1805–1806. ustanici su odneli nekoliko značajnih pobeda (Ivankovac, Mišar, Deligrad) i radili na dobijanju podrške Austrije i Rusije, što je primoralo tursku vladu na ustupke i sklapanje Ičkovog mira. Beograd je oslobođen 12. decembra 1806., a u periodu od 1807. do 1812. učvršćeni su rusko-srpska vojna saradnja i savez.

Međutim, zbog opasnosti od invazije Francuske na njihovu zemlju, Rusija se povukla i sa Osmanskim carstvom, 1812. godine, potpisala Bukureštanski mir – prema kom Osmanlije dobijaju Beogradski pašaluk. Kako bi sprovela odredbe Bukureštanskog mira, veća i nadmoćnija turska vojska napala je Srbiju. Nakon tromesečnog otpora, Turska je odnela pobedu, ponovo je uspostavljena njihova vlast, a ustanak je zvanično ugušen 7. oktobra 1813. godine.

Bez obzira na krajnji neuspeh, Prvi srpski ustanak predstavlja početak srpske borbe za oslobođenje, odnosno predstavlja rađanje srpske moderne države u XIX veku. Zbog toga se datum početka ustanka u Srbiji danas obeležava kao Dan državnosti.