MediaSfera
Foto: Wikipedia
Muzej žrtava genocida, ustanova kulture od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, matična za oblast negovanja kulture sećanja na žrtve genocida počinjenog nad Srbima, Holokausta, kao i genocida počinjenog nad Romima, izražava oštru i odlučnu osudu i zabrinutost zbog početka procesa izvođenja mera zaštite na objektu kuće ratnog zločinca Džafera Ibrahima Deve u Kosovskoj Mitrovici (AP Kosovo i Metohija).
Posebno zabrinjava i uznemirava činjenica da se ovaj sramotan i anticivilizacijski postupak odvija pod okrilјem UNDP, Evropske unije i tzv. Ministarstva kulture, omladine i sporta tzv. Kosova.
Prenamena tog objekta u regionalni centar za kulturne aktivnosti Kosovske Mitrovice u okviru projekta „Kulturno nasleđe kao pokretačka sila dijaloga među zajednicama i društvene kohezije“ u najmanju ruku izaziva podozrenje ne-albanskih zajednica Kosovske Mitrovice u iskrenost pomenutog projekta.
U najgorem slučaju, čitav ovaj postupak predstavlјa pokušaj zasnivanja procesa pomirenja među albanskom i drugim ne-albanskim zajednicama (u ovom slučaju, srpskom i jevrejskom) na činjenici da je za uzor skladnog, tolerantnog i mirnog međuetničkog života na Kosovu i Metohiji istaknuta osoba čija su dela tokom Drugog svetskog rata bila sve samo ne pokretačka sila dijaloga među zajednicama i njihove društvene kohezije.
Muzej žrtava genocida stoga očekuje da inspiratori i realizatori ovog, u Evropi do sada nezabeleženog slučaja obnove objekta koji se vezuje za jednog ratnog zločinca, obustave planirane aktivnosti i odustanu od postupka koji sa pravom izaziva uznemirenje i zabrinutost javnosti. Ovo tim pre što se jednim takvim postupkom otvoreno glorifikuje jedan od osvedočenih ratnih zločinaca sa ovih prostora tokom trajanja Drugog svetskog rata.
Zbog neposrednog učešća Džafera Ibrahima Deve u pripremanju i izvođenju zločina na Kosovu i Metohiji tokom 1944. godine nad srpskim i jevrejskim stanovništvom Muzej žrtava genocida smatra u najmanju ruku neprimerenim odluku UNDP-a da podrži osnivanje i smeštanje regionalnog centra za kulturu u kući pomenute osobe; posebno ako je donatorima – agenciji Ujedinjenih Nacija za razvoj i Evropskoj uniji – zaista stalo do, kako glasi naziv samog projekta, dijaloga među zajednicama Kosovske Mitrovice i njihove društvene kohezije.
Muzej žrtava genocida, u detalјnijem osvrtu svojih stručnjaka istoričara g. dr Nenada Antonijevića i g. Stefana Radojkovića, podseća na to da je Agencija Ujedinjenih nacija zadužena za razvoj država i teritorija 2. februara 2022. godine, preko svojih naloga na društvenim mrežama, objavila vest o početku restauracije nekadašnje kuće Džafera Ibrahima Deve u Kosovskoj Mitrovici.
Za neupućene osobe, ili pak one koje površno poznaju istoriju Drugog svetskog rata u Kralјevini Jugoslaviji (1941-1945), Džafer Ibrahim Deva (1900/904-1978), rođen u Istanbulu 1900. prema jednom izvoru ili rođeni Mitrovčanin od 1904. godine prema drugim informacijama, bio je istaknuti saradnik Vermahta, redovne vojske nacističke Nemačke kojoj je bila poverena uprava nad okupacionom-zonom „Srbija“ (obuhvatala prostor današnjeg Banata i teritoriju od Beograda do Kosovske Mitrovice i Podujeva), koja je zajedno sa Solunom činila veću okupacionu celinu pod nazivom „Jugoistok“.
Pored toga što je bio sreski načelnik kosovsko-mitrovačkog sreza tokom trajanja nemačke okupacije, general Hans Gustav Felber – komandant okupacione celine „Jugoistok“ i zone „Srbija“ od 15. avgusta 1943. do 26. septembra 1944. godine – u izveštaju opisao je Devu kao osnovnu pokretačku snagu na Kosovu i Metohiji, te da su njegove akcije protiv partizana premašila sva očekivanja Vermahta.
Nije slučajno specijalni opunomoćenik Ministarstva spolјnih poslova nacističke Nemačke za Jugoistok (čitaj, Balkan), Herman Nojbaher, insistirao da se Kosovski puk – dobrovolјački milicijski odredi Albanaca organizovani od strane Džafera Ibrahima Deve i pod komandom Bajazita Bolјetinca – ne inkorporiraju u SS trupe kako bi mogli biti upotreblјeni na širem prostoru Kosova, Metohije, zapadne Makedonije i Albanije radi borbe protiv antifašističkih pokreta i čuvanja zaleđa nemačkim trupama.
Ipak, u toku marta 1944. godine, najveći deo pripadnika Devine milicije stupio je u 21. SS-diviziju „Skenderbeg“. Međutim, Džafer Ibrahim Deva nije se isticao samo u borbama protiv jugoslovenskih i albanskih partizana (posebno se ističu aktivnosti njegovog Kosovskog puka u Tirani početkom februara 1944. godine kada je ubijeno 84 osoba), već i terorom nad civilnim stanovništvom Kosova i Metohije.
Dva slučaja su od posebnog značaja, a kao i zločini u Tirani, prethode utapanju Kosovskog puka u SS trupe.
Stradanje Jevreja Kosovske Mitrovice počelo je praktično već u prvim danima nemačke okupacije, dakle tokom aprila i maja 1941. godine. Deva, istaknuta ličnost kosovsko-mitrovačkog okruga, izdao je 20. maja 1941. godine naredbu o oduzimanju jevrejskih imanja (Signatura dokumenta: Jevrejski istorijski muzej, K – 22, 1a – 3/9, reg. broj 3728.), a u jevrejske radnje postavlјeni su komesari, pripadnici albanskog Kosovskog komiteta.
Sinagoga je demolirana, knjige i dokumenti iz arhiva uništeni. Jevreji su morali na levoj ruci da nose žutu traku, dok su na njihovim radnjama osvanuli natpisi „Jüdichafen Geschäft“. Situacija u kojoj se obrela jevrejska zajednica Kosovske Mitrovice pogoršana je tokom avgusta iste godine kada su nemačke okupacione snage, uz pomoć saradnika iz albanske zajednice, sprovodile muškarce, od 21 do 55 godina starosti, u kosovsko-mitrovački zatvor.
Tokom februara 1942. godine, internirane su i žene sa decom, a već u martu pristigli su u zatvor i Jevreji iz Novog Pazara, Duge Polјane, Sjenice i Tutina. Prema istraživanjima Kristofera Brauninga grupa od oko 500 Jevreja sprovedena je u nemački logor na Starom Sajmištu marta 1942. godine. Do 10. maja, najveći broj osoba iz te grupe ugušen je u kamionu-gasnoj komori.
Nakon kapitulacije Italije tokom septembra 1943. godine, nemačka okupaciona zona na Kosovu i Metohiji širila se i na ostala veća mesta gde su, pored Albanaca, živeli Srbi i Jevreji. Shodno tome, i uticaj Džafera Ibrahima Deve rastao je i teritorijalno bivao proširen. Kao što smo spomenuli, iako nije komandovao Kosovskim pukom na terenu – formiranim oktobra 1943. godine prevashodno radi borbe protiv antifašista i narodnooslobodilačkog pokreta u Albaniji – njegova uloga u osnivanju i upravlјanju je bila krucijalna. Štaviše, koristeći položaj ministra unutrašnjih poslova u tzv. Vladi Redžepa Mitrovice, njeno sedište je bilo u Tirani, na raspolaganju su mu bila znatna sredstva. Upravo je taj puk, na svom putu ka Skadru i Tirani, od 3. do 8. decembra 1943. u Peći počinio brojne zločine nad srpskim civilnim stanovništvom.
Nakon hapšenja i ubijanja lјudi sa spiska sumnjivih osoba, u noći između 3. i 4. decembra, nastupila je hajka na nedužne civile. Grad je blokiran. Pripadnici Kosovskog puka upadali su u srpske kuće, odvodili muškarce koje bi prvih dana držali zatvorenim u kulama Zejnel bega i Ševćet bega Mahmutbegovića ili u kafani Sali Dake. Noću su izvođeni na stratišta oko grada, ubijani, a tela ostavlјana na licu mesta ili bacana u Bistricu. Poslednjih dana „čišćenja“ Peći zatočenici nisu više zatvarani već direktno odvođeni na reku i okolna stratišta. Poruka je poslata srpskoj zajednici, a žrtve su primarno bili ugledni i bogati lјudi pećanskog kraja (trgovci, kafedžije, bivši državni činovnici, penzionisana vojna lica, zanatlije, zemlјoradnici).
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter i LinkendIn nalogu
Dodaj komentar