MediaSfera
Tendenciozno iskrivljena predstave o srpskoj srednjovekovnoj materijalnoj baštini na Kosovu dobija zvaničnu formu u Prištini, piše „Kosovo onlajn“.
To se dešava budući da sve publikacije o kojima je reč objavljuju prištinske institucije nadležne za zaštitu kulturnog nasleđa – Ministarstvo kulture, omladine i sporta i Institut za zaštitu spomenika kulture.
Naučni saradnici Vizantološkog instituta SANU dr Miloš Živković i dr Marka Tomić za Kosovo onlajn kažu da se namerni zaborav i prećutkivanje podataka o kontinuitetu srpske državne i crkvene vlasti na Kosovu, kroz pseudonaučni pristup poslednjih decenija primenjuje u sve radikalnijem vidu, kroz publikacije kosovskih institucija koje pretenduju da budu stručne i naučne.
Pseudonaučna teorija
„Marginalizacija je samo jedan od aspekata daleko složenijeg mehanizma negiranja, osporavanja i prećutkivanja istorijskih činjenica o prošlosti srpskog naroda i njegovoj umetničkoj baštini na Kosovu i Metohiji. Reč je o „panilirskom“ viđenju etničkih istorijskih procesa na Balkanu koje je prihvaćeno mnogo ranije u okrilju jednog dela albanske akademske zajednice i u kontinuitetu se može pratiti tokom čitavog 20 veka u tamošnjoj istoriografiji. Ta pseudonaučna teorija potkrepljuje uverenje da su Albanci potomci drevnih Ilira, starosedeoci Balkanskog poluostrva, a samim tim i Kosova. Bez obzira na lingvističke, istorijske i arheološke argumente kojima je ta teza davno opovrgnuta u ozbiljnoj nauci, u novim istorijskim i političkim okolnostima na Kosovu i Metohiji, intenzivno i sveobuhvatno prožima kulturnu kosovsku politiku“, kaže Živković.
Knjiga „Monumentalno nasleđe Kosova“ Fejaza Dranćoljija koja je objavljena u Priština 2011. godine predstavlja prvi pregled spomeničkog nasleđa na području o kome je reč, iz pera jednog prištinskih autora.
„Već u predgovoru knjige izostavljen je bilo kakav pomen o postojanju Srba i njihovom umetničkom stvaralaštvu. Izričito se tvrdi da su dela iz celokupnog korpusa sakralne arhitekture grčkog, rimskog i otomanskog razdoblja podigli albanski ktitori i izveli albanski umetnici, pa je sasvim jasno da „spomenici Kosova“ pripadaju albanskoj kulturi. U knjizi se fokus stavlja na najznačajnije srpske crkvene spomenike srednjeg veka a pozivanje na starosedelački status iz vremena pre seobe naroda ključan je argument prištinskih autora u pokušaju da starija zdanja na kojima su, najčešće iz temelja, podignute srpske crkve u XIII i XIV veku proglase za „hrišćanske ilirsko-dardanske bazilike“. Saglasno navedenoj konstrukciji, crkva Svetih apostola u Peći, Bogorodica Ljeviška, prizrenski Sveti arhanđeli, Banjska, Gračanica i crkva u selu Ajnovcima svrstane su u stare albanske svetinje, čije su izvorne oblike Srbi samo preuredili“, istakla je Tomić.
Nemanjići bez obeležja srpskog etničkog identiteta i državnosti
U publikacijama se dinastija Nemanjića navodi bez obeležja srpskog etničkog identiteta i državnosti i pominje se isključivo u ulozi „obnovitelja“ albanskih starina, a izostaje i svaki pomen Srba, čak i kao vernika koji su prisustvovali liturgijama u zadužbinama o kojime se reč.
„Proizvoljno datovanje i izmišljanje ranovizantijskog, to jest ilirskog kulturnog sloja u slučaju navedenih hramova služi da umanje značaj njihove obnove u vreme srpske vlasti i da se ti spomenici izdvoje iz korpusa srpske umetnosti. To se jasno vidi i iz činjenice da pridev srpski ne stoji uz imena njihovih ktitora – vladara i arhiepiskopa – koji se pominju isključivo u ulozi „obnovitelja“ albanskih starina. Dinastija Nemanjića se navodi bez obeležja srpskog etničkog identiteta i državnosti, dok se svedočanstva koja govore o osnivačima, kao što su natpisi i portreti ktitora, jednostavno prećutkuju. Sledstveno tome, izostaje i svaki pomen Srba, čak i kao vernika koji su prisustvovali liturgijama u zadužbinama o kojime se reč, pa se govori o tome da su crkve Nemanjića namenjene „pravoslavnim Albancima i drugima“, kaže Živković.
Namerni zaborav i prećutkivanje podataka o kontinuitetu srpske državne i crkvene vlasti na Kosovu primenjeni su i u slučaju Bogorodice Ljeviške i Gračanice.
„O tim spomenicima iznose se samo nepotpuni podaci iz vremena obnove u vreme kralja Milutina, a graditeljski i slikarski poduhvati iz treće decenije XIII veka, kada su ta dva hrama pretvorena u katedrale novoosnovanih episkopija autokefalne Srpske crkve uopšte se ne pominju. Srpski natpisi na freskama iz 13. veka u Bogorodici Ljeviškoj, među kojima je najbolje sačuvana fresko-ikona Bogorodice s malim Hristom Hraniteljem, kao i oni na fragmentima živopisa lipljanske katedrale, iz istog stoleća, jednostavno se prećutkuju. Umesto toga, u prištinskoj publikaciji o kosovskom nasleđu pomenuta fresko-ikona iz prizrenskog hrama neosnovano se datuje u prednemanjićki, vizantijski period“, naglasila je Tomić.
Bez ikakvog istorijskog osnova
Krivotvorenje identiteta srpskog srednjovekovnog blaga ostvaruje se, koliko god to bilo teško shvatljivo, čak i kroz osporavanje pripadnosti srpskih spomenika pravoslavnoj crkvi.
„Uverenje da je Gračanica, katedrala Lipljanske episkopije, služila kao katolička parohijska crkva prištinski autori zasnivaju na pismu pape Benedikta XI barskom nadbiskupu Marinu iz 1303, dokumentu u kome se pominju parohijske crkve u Brskovu, Rudniku, Rogozni, Trepči i Gračanici. U pokušaju preinačavanja identiteta lipljanske katedrale autori o kojima je reč služe se podatkom koji se, u stvari, odnosi na rimokatoličke parohije osnovane u XIV veku na teritoriji srednjovekovne Srbije. I novobrdska crkva Svetog Nikole takođe je postala predmet grubog falsifikovanja. Ona je svrstana u grupu rimokatoličkih gradskih crkava, a izostanak bilo kakvog argumenta ovakvoj tvrdnji daje značenje agresivnog političkog tona“, ističe Živković.
Uz sve navedeno, albanski autori iz Prištine bez ikakvog istorijskog osnova pokušavaju da izgradnju i ukrašavanje srpskih srednjovekovnih spomenika na Kosovu pripišu albanskim umetnicima. Nadrastičniji je primer fra Vite iz Kotora, graditelja katolikona manastira Dečana, koji se u publikacijama o kojima je reč pretvara u Albanca, po imenu Vita Kuči. Pri tome se prećutkuje postojanje drugih, po imenu poznatih majstora, Srba, koji su podigli pojedina a zdanja u okviru manastirskog kompleksa (Georgije, Nikola i Dobroslav).
Paranaučnog skrnavljenja srpske baštine na Kosovu
Ako se ima u vidu širi istorijski, društveni i politički kontekst jasno je da stvaran odnos instituacija kosovskih Albanaca prema srpskoj kulturnoj baštini na Kosovu poništva deklarativno navedeno načelo poštovanja kulturne raznolikosti i kulturnog izražaja manjinskih zajednica na tom prostoru, već naprotiv nastoji da uklanjanjem srpskog etničkog obeležja prisvoji svu kulturnu baštinu promovišući je kao kosovsku. Sadržaji najvažnijih dokumenata kao što je Nacionalna strategija za kulturno nasleđe 2017-2027 (MKOS) pokazuju da u kosovkom društvu ne postoji spremnost za suočavanje sa kulturnim genocidom u kojem su u periodu od 1999. do 2009. godine uništeno i oštećeno 155 srpskih pravoslavnih crkava.
„Iza smišljenog, programski postavljenog projekta o kome govorimo krije nečasna namera da se srpski spomenici na Kosovu i Metohiji nasilno izdvoje iz jedinstvenog korpusa srpske kulturne i duhovne baštine. Jedno je sigurno. Istorijska istina već je u nedopustivoj meri iskrivljena“, naglasio je Živković.
Članovi srpske akademske zajednice daju jasan, odlučan i beskompromisan odgovor na neutemeljenje i brutalne pokušaje izopštavanja srpskog nasleđa na Kosovu iz celine kojoj organski pripada. Publikacije naučne zajednice imaju za cilj da na međunarodnom planu zaustave puzajuća opasnost od vulgarne političke zloupotrebe i paranaučnog skrnavljenja srpske baštine na Kosovu.
Dodaj komentar