MediaSfera
Hristos voskrese, Hristos vaskrse, Hristos vaskrs, Hristos vaskrese ili Hristos voskrse – znate li šta je pravilno?
List Politika svojevremeno je objavio tekst kojim objašnjava nedoumicu , ukoliko postoji, oko toga da li je pravilno reći Vaskrs ili Uskrs. Reč “Uskrs” pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vreme početno u dobijeno od starog početnog “v” (iza koga je sledio tvrdi poluglas).Tako danas imamo Uskrs (srpsko narodno), Vaskrs (staro srpsko književno i crkveno) i Voskresenije (današnje srpsko crkveno).
Zbog čestih nedoumica u vezi s tačnim izgovorom naziva velikog hrišćanskog praznika – Uskrs ili Vaskrs – prenosimo tekst iz „Politike“objavljen još 2011. godine koji se odnosi isključivo na tumačenje književnog jezika.
„Oblici „Vaskrs“, „Vaskrsenije“, „vaskrsnuti“, „vaskrse“ (u značenju uskrsnu) pripadaju starom srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u srpskoj sredini, odnosno u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve. To je tzv. srpskoslovenski jezik – srpska redakcija staroslovenskog jezika (jezika prevoda bogoslužbenih knjiga sa grčkog na jezik solunskih Slovena, sredinom IX veka).
Srpska redakcija staroslovenskog jezika (izgovor staroslovenskog u duhu srpskog jezika, tj. na srpski način) nastala je u vreme kada su Srbi u svojoj sredini primili slovensko bogosluženje i slovensku pismenost (tokom X, a najkasnije do prvih decenijaXI veka). Od tada pa do prvih decenija XV veka Srbi su pomenute reči izgovarali sa poluglasnikom iza početnog „v“, a od XV veka pa nadalje izgovaraju ih sa „a“.
Srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom (tzv. ruskoslovenskim). Od sredine XVIII veka do danas ruskoslovenski jezik se upotrebljava u Srpskoj pravoslavnoj crkvi kao zvaničan crkveni jezik. U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način (sa o u prvom slogu): Voskresenije, Voskresnuti, Voskrese.
Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik, pa se danas može čuti i Vaskrs(enije), vaskrsnuti, pored Voskresenije, voskresnuti… Reč „Uskrs“ pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vreme početno u dobijeno od starog početnog „v“ (iza koga je sledio tvrdi poluglas).
Tako danas imamo Uskrs (srpsko narodno), Vaskrs (staro srpsko književno i crkveno) i Voskresenije (današnje srpsko crkveno). U pozdravu se nije uobičajio narodni izgovor Hristos uskrsnu. Sačuvano je staro srpsko crkveno (srpskoslovensko) Hristos vaskrse i današnje crkveno (ruskoslovensko) Hristos voskrese.
Ostali oblici koji se čuju, a koje smo pominjali (Hristos voskrse / vaskrese / vaskrs) ne pripadaju ni starom ni današnjem srpskom crkvenom jeziku.“
Uskrs ili Vaskrs
Da je razlika između reči Uskrs i Vaskrs zapravo političkog karaktera piše u Srpskom jezičkom priručniku, čiji su autori Pavle Ivić, Ivan Klajn, Mitar Pešikan i Branislav Brborić.
Tu kaže da postoji veliki broj hrvatskih reči čije preuzimanje ne dolazi u obzir, ali i da je „broj takvih reči donekle i veštački povećan poslednjih godina, politički motivisanim (mada sasvim nenaučnim) tvrdnjama da je tobože „domovina“ hrvatski, a samo otadžbina srpski, ili da „hrvatske“ oblike Uskrs, uskršnji treba zameniti „srpskim“ Vaskrs, vaskršnji.
Ipak, u Pravopisu srpskog jezika piše da, iako se obe reči koriste u srpskom književnom i narativnom izrazu, izvesne razlike postoje. One su stilskog karaktera, pa je tako prefiks „vas-“ svečaniji, a prefiks „us-“ pripada stilski neutralnom standardu, piše Nova s
Tako da je potpuno ispravno i u duhu našeg srpskog jezika i pravoslavlja čestitati i Usrks, kao i Vaskrs.
Što se pozdrava za najveći hrišćanski praznik tiče, nije se uobičajilo “Hristos uskrsnu”, ali jeste “Hristor vaskrse”.
Dodaj komentar