MediaSfera
Prva pijaca u Beogradu, poznatija kao Velika pijaca, otvorena je u Studentskom parku davne 1824. godine.
Sve do 1824. godine, seljaci iz okoline Beograda bili su prinuđeni da svoje su proizvode prodaju na prilazima gradu gde su ih Turci iz „kaštela“ prinudno otkupljivali po vrlo niskim cenama a onda po visokim prodavali u varoši. Nakon brojnih žalbi na tu praksu, pa čak i na nasilje osmanlijskih vojnika kada bi im se Srbi suprotstavili, došlo je intervencije samog kneza Miloša, pa je beogradski vezir na svoj divan u konaku tvrđave sazvao sve uglednije i viđenije varošane, što Turke što Srbe, a poradi savetovanja o tome „da se učini u Beogradu jedno pazarište ili Toržište“ na koje će svako moći da iznese svoje proizvode.
Pijaca Svetog Andreje
Tada je u neposrednoj blizini Stambol kapije— koja se nalazila na početku Vasine ulice, praktično između sadašnjeg Narodnog pozorišta i Narodnog muzeja, na samom obodu Trg republike — otvoreno to Toržište. Zapravo, Velika pijaca, kako je prozvana, nalazila se tačno tamo gde je danas Studentski trg.
Studentski trg: ovde je 1824. bila prva beogradska pijaca
Pored velikog izbora robe, na Velikoj pijaci su se prezentovale Zuske – pedantne žene, najčuvenije kućepaziteljke koje su nudile svoje usluge. Kako bi privukle ljude da ih unajme, one su na pazarištu glancale posuđe, čistile cipele, prale veš, šile, pokazujući svoje umeće.Bogate beogradske porodice, stajale u u redovima ispred Zuza, posmatrajući njihove demonstracije i tako birajući koja će od njih najbolje održavati njihov dom.
Posle odlaska Turaka, zvanično ime Velike pijace postalo je Pijaca svetog Andreje, i dugo je bila glavno, a prvih decenija i jedino mesto za pazar u Beogradu. Arhitekta i profesor Velike škole Emilijan Josimović predložio je 1887. godine izmeštanje pijace, ali taj predlog nije u potpunosti uvažen. Namerio je bio da se taj prostor pretvori u park, kao i Kalemegdan primećujući hronični nedostatak zelenih površina u gradu, ali njegov plan je samo delimično prošao: jedan deo slobodnog prostora oko pijace jeste pretvoren u park, ali je ostatak tog primitivnog i neuređenog, nefunkcionalnog pazarišta ostao da radi sve do 1926. godine.
Prva privatna pijaca
Pored pijace Svetog Andreje, Društvo za ulepšavanje Vračara otvorilo je pijacu na Cvetnom trgu, a u Zemunu je postojala Žitna pijaca na kojoj je dopremano žito u zapregama, ali su se mogle naći lubenice i grožđe iz Starog Slankamena, kupus koji se gajio na njivama na Lidu, mileram, puter i takozvani švapski sir koji je stizao iz Austrougarske. Ukoliko biste sišli malo do reke, tu ste od dunavskih alasa mogli da kupite svežu ribu.
Beograd toliko proširio da su nikle i pijace Smederevski đeram (danas prosto Đeram), pijace na Voždovcu, Dušanovcu, na Karaburmi, a Društvo „Mileševac“ je otvorilo u međuratnom periodu i prvu privatnu beogradsku pijacu — Palilulsku.
Imena su najčešće dobijale po delu grada u kojem se nalaze ili po onome ko ih je osnovao. Mnoge su postale simboli Beograda na kojima se i danas susreću, trguju, razgovaraju i ideje razmenjuju umetnici, profesori, moleri, kuvari, nakupci, cvećari, ribari. Te pijace su pored svoje uslužne namene postale simboli jednog kraja, jednog grada, svoje mesto su našle u pesmama, romanima, na slikama, neizostavna su stavka u biografijama znamenitih beograđana, ucrtane na mapu svakog turiste.
Veliko spremanje između dva rata
Po zatvaranju pijace Svetog Andreje ili Velike pijace 1926. godine za sve brojnije stanovnike srpske prestonice otvarane su nove pijace na Dušanovcu, Voždovcu, Karaburmi, Smederevski đeram i Cvetkova pijaca na Zvezdari, Jovanova pijaca na Dorćolu, Zeleni venac, Bajloni i Kalenić guvno.
Na mestu pijace Zeleni venac 1847. godine bio je pazar, da bi 1885. po odluci Uprave varoši tu nastala jedna od sedam fijakerskih stanica. Godine 1926. na prostranom platou postavljene su moderne tezge, lepo uređen prostor za prodaju najrazličitije robe što je obradovalo kupce koji su je ushićeni veličinom, dobrom organizacijom i ponudom prozvali kraljicom pijaca. Laskavu titulu ova pijaca nosi i danas. Posle rekonstrukcije koja je završena 2007. godine, uz neobično arhitektonsko rešenje, pijaca Zeleni venac proglašena je spomenikom kulture i stavljena pod zaštitu države.
Na pijaci Zeleni venac je odmah posle Prvog svetskog rata održana prva Skupština piljara Srbije. Bila je najmodernija od svih, najorganizovanija, sa najširom ponudom, pa su je Beograđani prozvali — kraljicom pijaca. Njeno zdanje, koje krasi kupola na vrhu, danas je pod zaštitom države kao kulturni spomenik, a smatra se najstarijom aktivnom pijacom na Balkanu.
Omiljene beogradske pijace
Kalenić guvno ili Kalenić pijaca, smeštena između ulice Maksima Gorkog i Njegoševe ulice, izgrađena je na zemljištu obućara, ekonoma i dobrotvora Vlajka Kalenića koji je 1907. godine svoje imanje zaveštao gradu. Pored tezgi sa najraznovrsnijom gotovom domaćom i egzotičnom hranom, svežim voćem, povrćem nalazi se i poseban deo mlečne pijace, ali i cvećari, poslastičari, po koji zanatlija i preprodavci najrazličitije robe. U blizini je i kafana „Kalenić“ nezaobilazno mesto novinara, pesnika, boema i svih koji vole dobru domaću kuhinju.
Kalenić pijaca 1926, foto; Blic
Pijacu Bajloni na Starom Gradu osnovao je 1927. godine Čeh Ignjat Bajloni, vlasnik susedne pivare „Bajloni“ (kasnije BIP), koji je sa suprugom i četiri sina došao u Srbiju 1855. godine. Kao kvantaška pijaca radila je do posle Drugog svetskog rata, da bi po okončanju okupacije postala zelena pijaca nazvana „Skadarlija“, ali kako to obično biva narod je zove onako kako on želi, te je i dalje Bajloni. Nekada je u blizini ove pijace bila pivara „Ignjat Bajloni i sinovi“, ali i kafana „Šaran“ u kojoj su se neretko trošili čitavi dnevni pazari vrednih pijačara.
Po istorijskim zapisima, krajem 17. veka selјaci su mušterijama u Zemunu donosili robu „na noge„, u ustanove i kuće, jer gospoda tada nije odlazila na pijacu, gde se tada snadbevala zemunska sirotinja. Namirnice su prevožene konjskim zapregama, ali i špediterima. Lubenice i grožđe prevoženi su rekama iz Starog Slankamena, kupus je dolazio iz najbolјih bašta na Lidu, dok su Nemci na nekadašnjoj zemunskoj pijaci prodavali svoju robu: puter, mileram i švapski sir. Osim zelene, u Zemunu je na obali reke postojala i riblјa pijaca, što je na neki način ostala tradicija do danas. Specifičnost ove pijace oduvek je bila prodaja sveže rečne ribe iz ulova dunavskih alasa.
Današnja zemunska pijaca nalazi se na Masarikovom trgu, a Gospodska ulica preseca tržnicu na dva dela. Baš na ovom placu je nekada, sve do 1960. godine, postojala i žitna pijaca popločana turskom kaldrmom, gde su trgovci i proizvođači ovde u zapregama dopremali žito.
Izvor: Gradske pijace, 011info
Dodaj komentar