MediaSfera
Na današnji dan 12. februara 1986. SAD izručile SFRJ ratnog zločinca Andriju Artukovića, ministra unutrašnjih poslova ustaške Vlade Nezavisne Države Hrvatske u Drugom svetskom ratu. Jugoslovenske vlasti Artukovića, koji je posle rata pobegao iz zemlje, optužile za ratne zločine počinjene nad civilima, među kojima je bilo najviše Srba i Jevreja.
Andrija Artuković bio je jedan od retkih ustaških visokopozicioniranih zločinaca koji je odgovarao, bar delimično, za užasne zločine u NDH, koje u današnjoj Hrvatskoj mnogi politički i klerikalni centri pokušavaju da negiraju.
Andrija Artuković, desna ruka Ante Pavelića, u SAD je dospeo 1948. godine pod lažnim imenom, a prebačen je „pacovskim kanalima“ – to je bio način na koji su neki hrvatski crkveni velikodostojnici, u saradnji sa Vatikanom, pomagali ustaškim funkcionerima da pobjegnu od pravde.
Američke vlasti su se uporno oglušivale o zahteve Jugoslavije za ekstradiciju. Artuković je 1958. godine bio suočen sa prvom mogućnošću ekstradicije, jer su vlasti SAD imale podatke sa nizom imena ubijenih ljudi, mahom sveštenika, žena i dece, ali optužba nije obezbedila potrebne svedoke.
Neuspeli pokušaji ekstradicije
Artuković je 1958. godine bio suočen sa prvom mogućnošću ekstradicije, jer su vlasti SAD imale podatke sa nizom imena ubijenih ljudi, mahom sveštenika, žena i dece, ali optužba nije obezbedila potrebne svedoke. Istovremeno, u Artukovićevu korist svedočili su katolički sveštenici. Prvi od njih bio je Stjepan Lacković, nekadašnji sekretar nadbiskupa Alojzija Stepinca.
Drugi sveštenik, Artukovićev svedok, bio je Dragutin Kamber, koji je, kao i mnogi neosuđeni ratni zločinci, trebao i sam da odgovara zbog ubistva više od 300 osoba u dobojskom kraju.
Treći svedok Artukovića bio je Rene Herman, službenik, križar, osuđen na osamnaestomesečni zatvor u Jugoslaviji, emigrant od 1949. godine… Oni su se pred američkim vlastima zakleli da je Artuković – nevin.
Sredinom sedamdesetih godina prošlog veka 11 američkih kongresmena pismom se obratilo državnom sekretaru SAD Henriju Kisindžeru.
Oni su naveli da je „povređen osećaj pravde činjenicom da Andrija Artuković živi bezbrižno u Južnoj Kaliforniji uprkos dokazima da je bio `hrvatski Ajhman`“, ali to obraćanje nije imalo nikakvog odjeka.
Adolf Ajhman bio je tvorac i izvršilac nacističkog Holokausta nad Jevrejima.
Odluka suda u Los Anđelesu
Ipak, 4. februara 1985. godine sud u Los Anđelesu utvrdio je da je Artuković kriv za ono za šta ga tereti optužnica i da je podoban za izručenje.
Artuković je uhapšen je u Los Anđelesu 14. novembra 1984. godine. Policija mu je gliserima okružila kuću i uhapsila ga. Artukovićeva porodica pokušala je da izbegne ekstradiciju, tvrdeći da Artuković ima Alchajmerovu bolest.
Izručen je vlastima tadašnje Jugoslavije tek u februaru 1986. godine. Artuković je, redovnom linijom JAT-a, iz Nјujorka doveden na suđenje u Zagreb
Tadašnje jugoslovenske vlasti sudile su mu samo za pojedinačne slučajeve ubistva, ali ne i za genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima, što se i danas smatra farsom i pokušajem da se, u ime bratstva i jedinstva, sakrije suština ustaških zločina.
Artuković, ministar policije u ustaškoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (NDHSudski proces protiv Artukovića bio je najvažniji sudski proces u bivšoj državi, koja je za njim tragala tačno 40 godina.
Ustaški ministar policije
Mediji na zapadu nazvali su Artukovića „Himlerom NDH“.
Artuković je u maju 1941. godine naredio svojim potčinjenim da liše slobode i pobiju na hiljade građana srpske nacionalnosti, od sveštenika pa do dece, žena i staraca, te da pale i ruše cela naselja.
Od aprila 1941. do početka oktobra 1942. godine naredio je da se u koncentracione logore, među kojim su – Jasenovac, Stara Gradiška, Đakovo, Lobor, Jastrebarsko i Uštici, prisilno odvedu i ubiju Srbi, Jevreji i antifašisti.
Na takav način ubijeno je više od 200.000 ljudi, od kojih je oko 2.000 dece ubijeno otrovnim gasom u koncentracionom logoru Stara Gradiška, a hiljade mališana ubijeno je u logorima izgladnjivanjem, stavljanjem kaustične sode (natrijum-hidroksid) u hranu i na druge okrutne načine.
Od maja 1942. godine počelo je sistematsko upućivanje u koncentracione logore građana romskog porijekla, i to sa područja današnje Hrvatske i BiH. Tako je Artuković u logor Jasenovac uputio više od 30.000 osoba sa područja Osijeka, Dalja, Županje i drugih mesta.
Artuković je kao ustaški ministar policije naredio da se, radi odmazde, ubija civilno stanovništvo, posebno srpske nacionalnosti, i to cela naselja, a njegova „specijalnost“ u uništavanju ljudskih života bilo je gaženje ljudi tenkovima.
Suđenje u Zagrebu
Samo dva dana nakon što je izručen iz SAD i na bolničkom krevetu iznesen iz aviona, otpočelo je suđenje. Suđenje je počeli 14. februara u 8 sati i 40 minuta, ako se početkom suđenja računa trenutak kad je pet članova krivičnog vijeća Okružnog suda u Zagrebu sjelo za sudački sto.
Sudski proces prati 150 domaćih novinara iz 53 redakcije, te 77 stranih iz 14 zemalja. Iz Sjedinjenih Američkih Država pristigli su predstavnici sedam redakcija i agencija, te su tu reporteri iz SSSR-a, SR Nemačke, Švedske, Velike Britanije, Italije, Španije, Australije, Norveške, Poljske, Čehoslovačke, Turske i Čilea.
Tada se objavljene i tačke optužnice koje terete Andriju Artukovića.
Početkom 1942. godine u blitini Vrginmosta, zbog odmazde, naredio je da se pohvata i ubije civilno stanovništvo okolnih sela, među kojima je najviše žena i dece. Krajem 1941. godine u Zagrebu na Krešimirovu trgu, gde je dovedeno oko 700 građana, među kojima žene i deca. naredio je da se prebace u sabirni logor u Kerestincu, a zatim izdao naredbu da se osobe u poslednjem delu kolone ubiju, nakon čega je 450 ljudi na livadi ubijeno iz mitraljeza.
U maju 1941. u nameri da liši života dr Ješu Vidića i oduzme njegovu imovinu je naredio da se vidić pošalje u logor, da se ubije, oduzme njegova imovina i preda ustaši Stjepanu Vineku.
Početkom 1943. u blizini dvorca kod Sombora, u nameri da na okrutan način ubije zarobljene partizane, izdao je nalog da se više stotina partiznana pobije, što je učinjeno mitraljezima.
Bio je 14. maj 1986. godine kada je Andrija Artuković poslednji put izveden pred sudsko veće.
Stepinac mu bio kao rođeni brat
Artuković je na suđenju u Zagrebu priznao da je kao ministar policije NDH sa nadbiskupom Stepincem imao „vrlo dobar odnos – kao sa rođenim bratom“, te da mu je Stepinac govorio ono što bi zatim bilo prenošeno Paveliću.
Takođe, priznao je da je, usvojivši ustašku ideologiju i načela ustaškog poretka, usvojio i doktrinu „na ljutu ranu – ljuta trava“.
On je naveo da je ustupanje pojedinih teritorija (kao što je Dalmacija) Italijanima bio ustupak Musoliniju za pružanje pomoći ustašama.
Artuković je tvrdio da su rasni zakoni „delimično postojali u NDH“.
Priznao je da su mu bili poznati slučajevi prekrštavanja Srba, ali da je to radio katolički kler. Andrija Artuković bio je jedan od retkih ustaških visokopozicioniranih zločinaca koji je odgovarao, bar delimično, za užasne zločine u NDH, koje u današnjoj Hrvatskoj mnogi politički i klerikalni centri pokušavaju da negiraju.
Silvije Degen: Bio je dementan
Silvije Degen, jedan od Artukovićevih branitelja, seća se detalja da je Artuković bio toliko dementan da je bio uveren kako se umesto na suđenju u zagrebu nalazi na suđenju za ustanak u Lici (1932. godine), koji su organizovali pripadnici ustaša, Hrvatska revolucionarna organizacija (UHRO), na čijem čelu je bio Ante Pavelić.
– Ako tome dodamo da je iz Amerike izručen s povredom glave, i to svežom, koja mu je sanirana u toku postupka, s tim je nesporno da je bolovao i da je lečen u američkim bolnicama jer mu je je većim delom bio oštećen mozak, svima je bilo jasno da se sudi bolesnom čoveku, koji je uostalom na suđenju spavao. Iako je Artuković celi proces prespavao, a rasparava je prekidana svakih 30 minuta, Vrhovni sud Hrvatske potvrdio je poznatu već smrtnu presudu.
Izricanje presude
Okružni sud u Zagebu 14. maja 1986. proglasio je Artukovića krivim za dva krivična dela protiv čovečnosti i međunarodnog prava, jednog produženog krivičnog dela ratnog zločina protiv civilnog stanovništva i jednog krivičnog dela ratnog zločina protiv ratnih zarobljenika. On nije znao gde je, na kraju se zahvalio na oslobađajućoj presudi – priča Degen.
Smrtna kazna nikad nije izvršena.
Andrija Artuković je umro 16. januaru 1988. u bolnici Kaznenog doma u Zagrebu, od aneurizme.
Izvor: Telegraf.rs/Večernji list/Espreso
Dodaj komentar