Badnji dan i Božić po gregorijanskom kalendaru

MediaSfera

Pripremila: Gordana Radisavljević-Jočić

Rimokatolička crkva, protestantske i Anglikanska crkva, pravoslavni Grci, Kiprani, Bugari, Rumuni, Česi, Poljaci, Slovaci i Albanci, kao i većina pravoslavnih u SAD, proslavljaju danas Badnji dan. Božićno slavlje traje nekoliko dana, kod rimokatolika, sve do praznika Sveta tri kralja (Bogojavljenje) 6. januara.

Pravoslavna Carigradska patrijaršija, koja se smatra majkom crkvom svih kanonskih pravoslavaca, takođe slavi Božić 25. decembra po aktuelnom kalendaru. Sedište joj je u crkvi Svetog Đorđa, u Istanbulu.  Smeštena je u nekadašnjem grčkom carigradskom kvartu Fanaru  i na njenom čelu je patrijarh Vartolomej.

Pored Carigradske patrijaršije,  kanonski pravoslavci Grci, Rumuni i Bugari, takođe  slave Božić 25. decembra  i opšte je uverenje da se drže gregorijanskog kalendara. U Grčkoj pravoslavnoj crkvi, međutim, tvrde da su oni ustvari prihvatili novi i najsavršeniji kalendar čiji je tvorac srpski matematičar, geofizičar, klimatolog i astronom Milutin Milanković. Milanković je, naime, 1923. godine  revidirao stari Julijanski kalendar i do 2800. godine njegov kalendar se  poklapa sa gregorijanskim, ali Milankovićev kalendar nikad  zvanično nije  zaživeo u praksi.

Božić po julijanskom kalendaru, 13 dana kasnije, slave Ruska, Ukrajinska i Gruzijska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta gora, Koptska crkva u Egiptu.

Božić

Prema jevanđeoskom predanju, Isus Hristos je rođen 25. decembra u Vitlejemu pa se, uz razlike u kalendarima, taj datum kao početak nove ere i nove istorije čovečanstva poštuje u celom hrišćanskom svetu.  Veruje se da je Hristovo rođenje donelo svetlost istine ljudskom rodu i da je tim događajem ispunjeno starozavetno proročanstvo o rođenju Spasitelja.

Prema Bibliji, Isus Hristos je Sin Božji, kojeg je rodila Djeva Marija, blagodaću Svetog duha u Vitlejemu. Ona je bila zaručnica srodnika Josifa. Car Avgust je zapovedio popisivanje stanovništva, pa su Josif i Marija krenuli iz Nazareta ka Vitlejemu gde se i Isus rodio u pećini. Anđeli su dojavili vest o rođenju i prvi videli dete, a posle je zvezda repatica dovela mudrace Sveta tri kralja do Isusa.

Prvi hrišćani nisu slavili Božić, pa je potom nastupio period kada su se Bogojavljenje i Božić slavili u istom danu, poznati kao praznik Epifanija.Tek je u četvrtom veku, u vreme cara Arkadija, uvedeno da se Božić praznuje odvojeno od Bogojavljenja.

Tradicija Badnje večeri

Zbog različitih tradicija, Badnje veče se kod različitih naroda različito zove. Kod germanskih i anglikanskih jezika Božićno veče ili Sveto veče, a kod nas najrasprostranjeniji naziv je Badnje veče ili Badnjak, jer se to veče do ognjišta donosio veliki panj zvan badnjak. U davna vremena nije postojala jelka koja bi se okitila, već bi muški članovi porodice osekli mladi hrast u šumi, a ženski članovi ih kod kuće čekali, premazivale tamjanom i obmotavale u platno. Prema verovanju taj hrast je trebao da poput nekih merdevina pomogne malom Hristu da siđe na zemlju. Tokom te noći panj bi se bacao u vatru i grejao kuću do jutra.

Božićna jelka se ukrašava svećama, ukrasima, kuglicama i slatkišima, a na vrh se postavlja zvezda repatica ili anđeo. Na početku se drvo ukrašavalo prirodnim ukrasima, najčešće voćem ili ručno pravljenim ukrasima, a u jednom periodu i srebrnim nitima i drugim ukrasima koji su bili merilo prestiža. Iz ekoloških razloga, danas su česti apeli za veštačkim jelkama, koje često možete kupiti u potpunosti okićene.

Osim jelke, drugi tradicionalni ukrasi za Katolički Božić su božićne zvezde, imele i božikovine. Takođe je čest običaj poljupca ispod imele. Od njih se prave venčići koji se takođe ukrašavaju.U mnogim zemljama se ukrašavaju i dvorišta različitim svetlećim figurama, a često i natpisima sa dobrim željama, a najčešće na trgovima i javnim mestima. Posebni značaj ima ukrašavanje poklona na najmaštovitije načine u ukrasne papire sa raznobojnim trakama i mašnama. Ti pokloni se ostavljaju ispod jelke sa imenom onoga kome je namenjen. Često se ispod stavljaju i jaslice i božićna pšenica posađena na praznik Svete Lucije.

Na Badnji dan deca ostavljaju svoje cipele pored kamina kako bi im Deda Mraz u njih spustio poklone. Slatkiši, voće i male igračkice tog dana vise s drveta. Na sveru Francuske pokloni se deci daju 6. decembra, na dan svetog Nikole, umesto na Božić. Odrasli jedni drugima poklone daju za Novu godinu.

Lik Deda Mraza u SAD je uveden šezdesetih godina 19. veka. Naziv „Santa Claus“ potiče od holandske reči da Svetog Nikolu (Sintaklaas). Poznat postaje tek kada ga je Vašington Irving stavio u svoju novelu. Prvi deda mraz, poznat kao Sveti Nikola, pušio je lili, leteo u vagonu i nije imao crveno odelo ni kuću na severnom polu, ali je nosio poklone deci. Tek 1863. pojavljuje se naziv „Santa Claus“, a deda Mraz počinje da nosi crveno odelo i da sa irvasima leti sankama.

Božićni običaji

Katolička crkva u ponoć između Badnjeg dana 24. decembra i Božića 25. decembra služi svetu misu koja se zove ponoćka. Svečana misa – ponoćka, privlači veliki broj vernika rimokatoličke crkve i u Srbiji, a crkvene i stare narodne pesme, koje se tada pevaju stvaraju atmosferu radosti.

Vernici u katoličkim i drugim crkvama zapadnog obreda na Božić se klanjaju jaslama, u kojima je simbolično predstavljena scena rođenja sa Bogomladencem, Marijom i Josifom. Ovaj običaj je sjećanje na poklonjenje tri mudraca sa Istoka koji su, prema predanju, stigli u Vitlejem prateći najsjajniju zvijezdu koja se zaustavila tačno iznad pećine rođenja. Prve jaslice napravio je Sveti Franja Asiški 1223. godine. Uglavnom uključuju štalu, često sa anđelom na krovu, a od figura postavljeni su Marija, Josip i mali Isus, a ponekad i domaće životinje. Isus je najčešće položen u jasle.

U kućama vernika rimokatoličke crkve venac-advent je ispleten od slame i borovih grančica, ukrašen purpurnim vrpcama i ima četiri crvene sveće, zbog četiri nedelje posta, koje se pale jedna po jedna, svake nedelje uoči Božića.

Putovanje mudraca sa istoka trajalo je 40 dana pa toliko traje i božićni hrišćanski post koji se završava sa početkom praznovanja Božića.

Post uoči praznika je karakterističan i za katolike i za pravoslavne, ali teolozi kažu da katolici nisu toliko striktni u postu hrane kao pravoslavni, već da njihova crkva više apeluje na duhovnu dimenziju – duhovnu (samo)obnovu i pomoć svima koji su u nevolji.