MediaSfera
Foto: Wikipedia, SKIC SPONA
U velikoj crkvi manastira Svetog Joakima Osogovskog kraj Krive Palanke u Severnoj Makedoniji, promenjena su imena na freskama koje prikazuju srpske srednjovekovne vladare i svetitelje.
Na neshvatljivo falsifikovanje i prekrajanje istorijskog nasleđa, kako su ga u svom apelu okarakterisali, ukazao je nadležnim institucijama u Severnoj Makedoniji Srpski kulturno-informativni centar SPONA iz Skoplja.
U svom Apelu da se oskrnavlјene freske u manastiru Sv. Joakima Osogovskog kod Krive Palanke vrate u prvobitno stanje oni navode da se na freskama raspoznaju bogato ukrašene biserne haljine, carske i kraljevske insignije i lica prepoznatljivih vladara i arhiepiskopa, ali umesto originalnih natpisa iznad likova svetitelja: Sveti car Uroš, Sveti car Lazar, Sveti kralj Milutin, Sveti Stefan Dečanski na južnom zidu, zatim Sveti Nikodim, arhiepiskop srpski, i Sveti Stefan Prvovenčani na severnom zidu nalaze se novi natpisi. Na južnom zidu: Sveti car Vladimir Kijevski, Sveti car Jovan Milostivi, Sveti car Konstantin Veliki, Sveti Nićifor Foka, a na severnom Sveti Konstantin Kavasila, arhiepiskop ohridski, i Sveti car Justinijan Prvi.
Prilikom posete pomenutom manastiru, nekoliko članova centra SPONA bilo je zatečeno primetnim oštećenjem dela fresaka nastalih u periodu 1932- 1933. na južnom i severnom zidu glavnog manastirskog hrama, sazidanog u periodu 1847-1851. godine, rad čuvenog graditelјa crkava Andrije Damjanova iz Papradišta.
Oskrnavlјen rad freskopisca
Freskopis je u tri navrata (1885-1887, 1932-1933 i 1943-1945) izradio čuveni freskopisac Dimitrija Andonov Popradiški (1859-1954), prvi makedonski svetovni (laički) slikar. Pre njega (1884) bili su angažovani freskopisci, Miron Iliev, Avram Dičov (sin Dimitrija Krstevića) i Grigorie Petrović iz rekanskog sela Tresonča.
Na ulazu u veliki manastirski hram, na južnom (desno od ulaza) i severnom zidu (levo) vide se impozantne figure svetitelјa oslikanih po modelu srednjevekovnih uzora iz zadužbina srpskog kralјa Milutina iz perioda XIV veka (crkva Sv. Đorđa kod Starog Nagoričana i Sv. Nikita su njegove najpoznatije zadužbine u S. Makedoniji).
Na freskama se raspoznaju bogato ukrašene biserne halјine, carske i kralјevske insignije i lica prepoznatlјivih vladara i arhiepiskopa.
Umesto orginalnih natpisa iznad likova svetitelјa: Sv. Car Uroš, Sv. Car Lazar, Sv. Kralј Milutin, Sv. Stefan Dečanski na južnom zidu (izrađeni 1932. g. kao dar monaškog bratstva Sv. Joakima i Georgija Petrova iz s. Duračka Reka), te Sv. Nikodim-arhiepiskop srpski i Sv. Stefan Prvovenčani na severnom zidu (naslikanih 1933. g kao dar Ignjata Maneva-fotografa iz Krive Palanke, pekarskog esnafa iz Krive Palanke i trgovca Aleksandra Sande Kostića iz s. Kalin Kamen) nalaze se novi natpisi: „Sv. Car Vladimir Kievski“, „Sv. Car Jovan Milostivi“,Sv. Car Konstantin Veliki, Sv. Nićifor Foka (južni zid) „Sv. Konstantin Kavasila, Arhiepiskop ohridski“ i „Sv. Car Justinijan Prvi“ (severni zid).
Likovi svetitelјa su ostali, ali je izvorni umetnički rad velikog slikara Dimitrija Andonova oskrnavlјen i kompromitovan. Na pretpostavku da se čin falsifikovanja istorijiskih likova svetitelјa i vandalizovanje fresaka u Osogovskom manastiru desio u skorašnjem periodu, navodi blistavo bela boja novih natpisa, koja tonalitetom, teksturom i samom (neveštom) kaligrafijom vidno odskače od ostalih originalnih natpisa ispisanih rukom zografa D. Andonova, kao i nevešto izbelјene plave pozadine fresaka prilikom nasilnog odstranjivanja starih-originalnih natpisa iznad likova svetitelјa, navode članovi SPONE.
Istina u knjizi
Potvrdu ovih činjenica i možemo naći na stranicama 111-113. knjige „Deset veka Sveti Joakim Osogovski“, autora Jordana Mihajlovskog, koju su zajednički 2005. godine izdali: Nastojatelstvo pri Manastirot „Sv. Joakim Osogovski“ i „Makedonska riznica“ iz Kumanova. U opisu freskopisa glavne manastirske crkve precizno su imenovani svetitelјi čija su imena naknadno i pre kratkog vremena prepravlјena i najgrublјim falsifikatom. Paradokasalno je da pomenutu knjigu prodaju u manastirskoj prodavnici, a u samom hramu su preimenovane freske.
„Smatramo da je ovim vandalskim, neprimerenim i krajnje necivilizacijskim aktom skrnavlјenja kulturnog spomenika svesno učinjeno krivično delo oštećenja nepokretnog kulturnog dobra, uz istovremeno grubo krivotvorenje i falsifikovanje suštine molitvenog pomena imena svetitelјa, kao i želјe zadužbinara – darodavaca da se te freske naslikaju.
Nama Srbima, građanima Severne Makedonije, pod gorkim utiskom zatečenog stanja neshvatlјivo je da se neko „autorski“ drznuo da cilјano i sistematski promeni imena samo srpskih srednjevekovnih vladara i arhiepiskopa!!?? „Autorima“ i naručiocima ovog nedela i praktično vandalskog čina natpisi imena ostalih hrišćanskih svetaca nisu smetali, te ih nisu „osvežavali“ i preimenovali.
Istorijsko-kulturna i duhovna vrednost manastira i svetitelјa koji su naslikani pre punih 88 godina od strane poslednjeg velikog zografa Dimitrija Andonova Papradiškog su teško oskrnavlјeni, a bezumni čin je istovremeno i duboko tendenciozno obojen srbofobnom notom. Ovim je pokazana jasna i nedvosmislena poruka falsifikatora i negatora kolektivnog istorijskog pamćenja srpskog i makedonskog naroda, te naneta uvreda svim pripadnicima srpskog naroda u celini, poštovaocima kulturnog i istorijskog nasleđa, a posebno nama, pripadnicima dela srpskog naroda u Republici Severnoj Makedoniji, njenim građanima, kaže se u apelu Kulturno informativni centar SPONA.
Srbofono „farbanje“
Miloš Stojković iz Srpskog kulturno-informativnog centra SPONA iz Skoplja kaže za „Politiku” da su se obratili po ovom pitanju predsedniku Republike Severne Makedonije, predsedniku vlade, ministru kulture, gradonačelniku Krive Palanke, da za sada još nema reakcija zvaničnih institucija, ali da se nadaju da će ih biti i da će imena svetitelja, srpskih srednjovekovnih vladara, biti vraćena onako kako su izvorno napisana 1932. i 1933. godine. Kako dodaje, ovakvih primera, nažalost, ima još.
On dodaje da je u Makedoniji za Srbe posebno bolno pitanje vrednih srpskih spomenika kulture, drevnih hramova, u uslovima poznatog višedecenijskog crkvenog raskola, koji dodatno otežava problem tumačenja njihove simbolike.
Situacija je posebno složena i kada je reč o zadovoljavanju verskih potreba budući da je Makedonska pravoslavna crkva kanonski nepriznata ne samo od srpske crkve već i od svih ostalih pravoslavnih pomesnih crkava, dok trenutno jedina kanonska pravoslavna crkva na teritoriji Severne Makedonije – Ohridska arhiepiskopija Srpske pravoslavne crkve, godinama ne može da se registruje kod nadležnih organa niti ima svoje hramove.
– Svi hramovi su u vladavini nekanonske MPC, dok kanonska Pravoslavna ohridska arhiepiskopija pri Pećkoj patrijaršiji svoja bogosluženja izvodi u paraklisima, po stanovima i kućama, vikendicama, budući da državne vlasti u Skoplju odbijaju da registruju njeno delovanje i pored presude Međunarodnog suda za ljudska prava u Strazburu iz 2017. godine po kojoj je država Makedonija bila u obavezi da to učini. I pored uspostavljanja kanonskog poretka u takvim okolnostima, činjenica je da su Srbi, kao i drugi pravoslavni vernici koji žele da budu deo kanonskog pravoslavlja, svojevrsni založnici višedecenijskog nerešenog raskola, te objektivno nemaju mogućnosti za normalan verski život. Makedonija je potpisnica Evropske povelje o ljudskim pravima, ali po ovom pitanju Srbi u ovoj zemlji u 21. veku ostaju uskraćeni za najosnovnije ljudsko pravo, slobodu veroispovesti – ističe Miloš Stojković.
Dodaj komentar