MediaSfera
Foto: Dragana Amšler
Sliku “Kosovka Devojka” Uroš Predić nastalo je 1919. godine po narudžbini Kola srpskih sestara. Kao predložak za sliku inspirisanu čuvenom narodnom epskom pesmom, Prediću je poslužilo istoimeno delo hrvatskog slikara francuskog porekla Freda Kikereca (1845-1893).
Na slici „Kosovka Devojka“ Predić je prikazao bojište neposredno posle Kosovske bitke 1389. Istorijska kompozicija je smeštena u letnji pejzaž, u zoru, kada se na nebu rađa dan, a priroda budi procvetalim makovima.
Simbolika i detalji
U prvom planu slike je devojka koja pruža pomoć ranjenom srpskom junaku Orlović Pavlu, pojeći ga vodom iz zlatnog putira. Na njihovim licima se vide ozbiljnost, patnja, bol, ali i nada u isto vreme. Devojka je odevena u narodnu srpsku srednjovekovnu odeću koja je bogato ukrašena vezom. Zlatni putir iz koga napaja junaka ima neobičan oblik, dok je drugi zlatni putir sa peškirom na kojem se vide obrisi krvi, postavljen iza njenih leđa.
Slika je puna simbolike i detalja, koji se mogu različito tumačiti i analizirati. Ranjeni junak Orlović Pavle bio je rudnički vojvoda i jedan od najpouzdanijih ljudi cara Lazara. Prema predanju, on je bio sin vojvode Vuka i potomak čuvenog vojvode Grgura Orlovića, a njegovo ime se vezuje za pripadnost viteškom redu zmaja. Kroz njegov naslikani lik prikazani su svi junaci Kosovskog boja. Bezimena devojka iz naroda simboliše sačuvanu čast otadžbine i produžetak života.
Slika „Kosovka Devojka“ nije samo prikaz jedne istorijske scene već je rezultat želje slikara Uroša Predića da na platnu ostavi svoje viđenje dešavanja na Kosovu polju posle boja. Njome se posmatraču prenose i poruke ne samo vezane za Kosovski boj iz 1389. godine već i za kosovski fenomen.
Kako je nastalo remek-delo
Skica za delo je nastala 1914. i bila je namenjena Kolu srpskih sestara za izradu razglednica koje bi bile prodavane u humanitarne svrhe. Predića je verovatno inspirisala baš Kosovka Devojka jer je u njoj video „prvu bolničarku“ iz srpskog nacionalnog mita.
Međutim, dogodio se Prvi svetski rat i slikar je delo završio tek 1919.
Ono što takođe malo ljudi zna, jeste činjenica da je za lik Kosovke Devojke, Predić uzeo stvarnu osobu – Beograđanku Leposavu Stanković.
O Leposavi se jako malo zna. Rođena je 1899. godine što znači da je, kada je „Kosovka Devojka“ nastala bila dvadesetogodišnjakinja.
Zna se i da se Leposava udala i da se nakon toga prezivala Lulik. Po dostupnim informacijama, izgleda da je ceo život provela u Beogradu, jer još uvek ima ljudi koji je pamte iz poznijih dana života. Kažu – i u starosti je bila prelepa.
Osim toga, valja pomenuti još i ovo – Politka od 3. marta 1995. prenela je kratku vest: „Umrla ‘Kosovka Devojka'“.
„U Beogradu je, sasvim tiho, 2. marta izjutra, u 96. godini umrla Leposava Lulik, rođena Stanković, zauvek ovekovečena kao dvadesetogodisnjakinja na čuvenom platnu Uroša Predića „Kosovka Devojka“.
Nije poznato da li je vitez Pavle Orlović sa slike postojao ili je plod slikareve mašte.
Narodna pesma
Kosovka Devojka je glavna ličnost u istoimenoj srpskoj narodnoj pesmi. Ona je mlada devojka koja posle boja na Kosovu luta po bojnom polju, poji i vida rane ranjenim ratnicima, tražeći verenika, kuma i devera – Toplica Milana, Miloša Obilića i Kosančić Ivana.
Najzad nailazi na teško ranjenog ratnika, po narodnoj pesmi viteza Pavla Orlovića, i dok njemu pomaže, on joj otkriva da su sva trojica junaka koje traži poginula u bici. Nakon ispovesti, i Pavle umire na njenim rukama.
Po narodnom predanju „Kosovka Devojka“ je bila Jelica – rođena sestra srpskog velikaša Stevana Musića, sestriča srpskog kneza Lazara, kosovskog mučenika. U Jelicu se „zagledao“ Milan Toplica, pobratim Miloša Obilića.
Pesma Kosovka Devojka broji se zajedno sa pesmom Smrt majke Jugovića u najlepše kosovske pesme i dobila je kao alegorija za brigu, pomoć i ljubav prema bližima veliku popularnost u srpskom narodu.
Inspiracija za umetnike
Ferdo Kikerec je prvi naslikao 1879. g. Kosovku devojku, pod francuskim uticajem, gde su tada bile u modi istorijske teme – zbog podizanja patriotskog duha. Njega je 40 godina kasnije kopirao Uroš Predić naslikavši 1919. godine poznatu sliku Kosovke Devojke.
Ivan Meštrović stvorio je 1909. godine mermerni reljef, kao deo vajarske dekoracije za Vidovdanski hram, koji je trebalo da bude podignut na Kosovu. Skulptura se odlikuje čvrstim i stabilnim oblicima, koji deluju monumentalno, jasno asocirajući na metope, odnosno reljefima ukrašena polja na antičkim hramovima. Meštrovićeva „Kosovka Devojka” prikazuje devojku i junaka, koji kao u nekom transu posmatraju mesto najtežeg okršaja i ilustruje deset stihova Orlovića Pavla iz istoimene narodne pesme:
Al’ besedi Orloviću Pavle:
„Sestro draga, Kosovko devojko!
Vidiš, dušo, ona koplja bojna
Ponajviša a i ponajgušća,
Onde j’ pala krvca od junaka
Ta dobrome konju do stremena,
Do stremena i do uzenđije,
A junaku do svilena pasa,
Onde su ti sva tri poginula,
Već ti idi dvoru bijelome,
Ne krvavi skuta ni rukava.”
Kosovka Devojka je za mnoge jedan simbol Srbije odnosno otadžbine. Kako se Srbija branila na Kosovu polju, i kako je njena čast sačuvana jer je devojka, ona je simbol sačuvane časti otadžbine. Tu sačuvanu čast njoj je obezbedio „venčan“ svojom čašću i zlatnim pojasom vitez Orlović Pavle.
Pop kultura
Sliku „Kosovka Devojka“ iskoristilo je za omot svog albuma Bijelo dugme. Izdanje je 1984. objavio „Diskoton“, a Goran Bregović je odlučio da nosač zvuka nema ime, već samo da piše naziv grupe.
Pupin kupovao njegove slike
Uroš Predić rođen je u Orlovatu 7. decembra 1857. kao najmlađi sin sveštenika Petra Predića i Marije, rođene Ilijević iz Crepaje. U Orlovatu je pohađao osnovnu školu, a potom nemačku školu u Crepaji. Od 1869. pohađao je sedmorazrednu gimnaziju u Pančevu (pančevačka realka, koja je kasnije dobila ime po njemu). Kao vrlo darovit, dobio je stipendiju Matice srpske i 1876. godine otišao na bečku slikarsku akademiju.
Osim portreta, naslikao je više ikonostasa, zbog kojih se ocenjuje da je poslednji značajan srpski ikonopisac. Od žanr scena poznata dela su „Vesela braća“ i „Siroče na majčinom grobu“, kao i istorijska dela „Hercegovački begunci“ i „Na studencu“.
Možda i najpoznatija njegova slika je „Kosovka Devojka“. Mihajlo Pupin otkupio je 1889. godine na izložbi u Parizu njegove slike „Hercegovački begunci“ i „Siroče na majčinom grobu“ i poklonio ih Narodnom muzeju u Beogradu, gde se i danas nalaze.
Poseban kvalitet kod Predića ima crtež, što je posebno uočljivo u njegovim blokovima za skiciranje. I u dubokoj starosti bio je pun radne energije i vedrine. Nekoliko meseci pre smrti popeo se na stolicu da ređa neke slike u svom ateljeu, pao je i tom prilikom se povredio. Ubrzo je umro 1953. godine u Beogradu, u 96. godini, kao najstariji srpski slikar. Prema njegovoj želji, sahranjen je u Orlovatu.
PROČITAJTE I:
Jedna slika, jedna priča: Devojka u plavom
Jedna slika, jedna priča: “Splav Meduza” – Teodor Žeriko
Dodaj komentar