Fotografije: Wikipedia, Vera Vukić, Ivan Radović
Pravoslavlje predstavlja izvorni oblik hrišćanskog verovanja. Njegovi koreni sežu u same početke hrišćanstva, a formira se u istočnom delu Rimskog carstva – Vizantiji, u kojoj će ostati zvanična vera sve do njenog pada.
Kaže se da je “pravoslavnu crkvu osnovao sam Gospod Isus Hristos i predstavlja živi izraz njegovog prisustva u istoriji ljudskog roda”. Pravoslavni hrišćani veruju da je upravo njihova crkva ta koja je sačuvala suštinu izvornog hrišćanstva i kontinuitet drevne crkve, za razliku od ostalih zapadnih hrišćanskih veroispovesti koje su odstupile od zajedničkog predanja.
Pravo verovanje
Osnovna učenja pravoslavlja zasnivaju se na Simvolu vere koji je usvojen na Vaseljenskim saborima, a koji su u prvim vekovima bili obavezujući za celu hrišćansku crkvu. Pravoslavna crkva priznaje samo prvih sedam sabora. Kasnije je došlo do promene delova Simvola vere od strane zapadnog dela crkve (rimokatoličke).
Teološke razlike možda bi i bile razrešene da nisu postojala dva različita koncepta crkvene vlasti. Shvatanje rimskog primata zasnovanog na apostolskom poreklu Rimske Crkve, koja je zahtevala vrhovnu vlast nad drugim crkvama, nikako se nije moglo uskladiti sa shvatanjem istočnih hrišćana koje su sve crkve smatrali sestrinskim crkvama, pa samim tim i papu su prihvatali samo kao prvog među jednakim.
Kada je zapadna crkva proglasila učenje o nepogrešivosti Pape, to će uticati na definitivan razlaz između dve crkve 16. jula 1054. godine. Veliki raskol ili velika šizma je označio kanonsko odvajanje i prekid liturgijske zajednice između Rimske i Carigradske patrijaršije.
Nakon raskola, Crkva je podeljena na Katoličku crkvu sa centrom u Rimu i na Pravoslavnu crkvu sa centrom u Carigradu. Pravoslavna crkva još se naziva ortodoksna (od grčke reči “ortodoksija” što znači pravo verovanje i pravo slavljenje Boga), a zvanični naziv crkve je Pravoslavna saborna crkva).
Pravoslavne autokefalne porodice
Ne čelu “pravoslavnih autokefalnih porodica“ (nezavisnih) nalazi se Vaseljenski Patrijarh iz Carigrada, za koga se kaže da ima titularni i počasni primat kao prvi među jednakim. Pravoslavna Crkva nije centralizovana organizacija sa jednim prvosveštenikom na čelu. Jedinstvo Crkve se pre svega ogleda u zajedničkoj veri i zajedničkom liturgijskom opštenju i niko osim samog Hrista nije glava Crkve.
Danas postoje: Vaseljenska Patrijaršija (u Carigradu), Aleksandrijska Patrijaršija (u Egiptu), Antiohijska Patrijaršija (sa sedištem u Damasku, Sirija), Jerusalimska Patrijaršija (Izrael), kao i Ruska, Srpska, Rumunska, Bugarska i Gruzijska Patrijaršija, te Crkve Kipra, Grčke, Poljske, Albanije i Amerike. Takođe postoje i „autonomne“ Crkve koje su u kanonskoj zavisnosti od svojih matičnih Crkava. To su Crkve: Češke i Slovačke, Sinaja, Krita, Finske, Japana, Kine i Ukrajine. Na čelu prvih devet autokefalnih crkava nalaze se patrijarsi dok ostale crkve predvode arhiepiskopi i mitropoliti. Autokefalne crkve propovedaju na svojim jezicima uz male međusobne razlike u običajima i međusobno su ravnopravne.
Svetosavlje
Srbi su pravoslavlje primili u 7. veku, ali se smatra da je zahvaljujući Svetom Savi i njegovoj revnosti u prosvećivanju naroda, pravoslavlje proželi i duhovno preporodilo srpsko narodno biće i oslobodilo ga za njegove autentične hrišćanske kulture. Sam termin „svetosavlje“ potekao je od mlađih profesora i studenata beogradskog Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta, a kasnije je ušao u opštu upotrebu.
Svetosavlje je pravoslavno hrišćanstvo sprskog stila i iskustva. Utemeljeno je na liku i delu Svetog Save, njegovog svetiteljskog lika i bogoslovskog doprinosa. Svetosavlje, kao filozofija života, označava što dosledniju primenu pravoslavnih vrednosti kako na ličnom planu tako i u istorijskog životnoj stvarnosti srpksog naroda. Svetosavlje kao filozofija života i kao bogoslovsko usmerenje nastalo je tridesetih dogina 20. veka. U uspostavljanju svetosavlja i u svetosavskoj književnosti najviše su se istakli episkop Nikolaj Velimirović i otac Justin Popović.
Sveti Sava
Sveti Sava (princ Rastko Nemanjić) rođen je 1174. godine. Bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje i prvi srpski arhiepiskop. U mladosti je od oca dobio Zahumlje na upravu. Međutim, Rastko je pobegao na Svetu goru i tamo se zamonašio u ruskom manastiru Svetog Pantalejmona.
Kasnije je sa svojim ocem, koji se i sam u međuvremenu zamonašio i dobio ime Simeon, podigao manastir Hilandar, prvi i jedini srpski manastir na Svetoj gori. Godine 1219. od vaseljenskog partijarha u Nikeji izborio je autokefalnost srpske crkve , a patrijarh ga je imenovao za prvog srpskog arhiepiskopa.
Na povratku sa drugog hodočasničkog putavanja u Svetu Zemlju 1236. umro je u tadašnjoj bugarskoj prstonici Velikom Trnovu. Njegove mošti u manastir Mileševu preneo je njegov nećak, kralj Vladislav. Savin kult u narodu je bio jak. Posle jednog neuspelog srpskog ustanka protiv turaka, Sinan-paša je 1594. spalio Savine mošti na Vračaru, a na mestu gde se veruje da se to odigralo podignut je Hram Svetog Save. Praznik Svetog Save, Savindan, obeležava se kao školska slava u Srbiji i Republici Srpskoj, 27. januar po novom (odnosno 14. januar po julijanskom kalendaru).
Julijanska nova godina
Julijanska Nova godina (najčešće kod Srba: Srpska Nova godina, a kod ostalih Stara Nova godina ili Pravoslavna Nova godina) je praznik koji se slavi 14. januara po Gregorijanskom kalendaru svake godine. Tog datuma je 1. januar po Julijanskom kalendaru.
Zanimljivo je i to da tradicija obeležavanja Julijanske Nove godine postoji i u nekim nemačkim kantonima u Švajcarskoj (kao Alter Silvester), kao i u nekim delovima Galske zajednice u Škotskoj
Po narodnim občajima za novu godinu Srbi su se skuljali i igrali narodne igre. Tokom Osmanske vladavine bilo je zabranjeno proslavljanje i poštovanje srpskih tradicija, u početku novogodišnja skupljanja su bila potajna da Osmanlije ne bi doznale ali kako je vreme prolazilo iz straha sve manje su se održavali tako da je vremenom prestao ovaj običaj.
Mali Božić
Srpska, Ruska, Jerusalimska pravoslavna crkva, Ruska zagranična crkva, Gruzijska patrijaršija i Sveta Gora Atonska proslaviće 1. januara poslaviće još dva velika praznika Mali Božić ili praznik obrezanja Hristovog i spomen na Svetog Vasilija Velikog, jednog od najobrazovanijih otaca hrišćanske crkve.
U rang najznačajnijih hrišćanskih praznika Mali Božić je svrstan zahvaljujući spomenu na obrezanje Hristovo, kojem su u osmi dan po rođenju podvrgavana sva jevrejska deca. Josif i Marija obrezali su Bogomladenca i dali mu ime Isus, kao što je anđeo zapovedio pre njegovog rođenja. Isus je jevrejsko ime i znači Spasitelj, a Hristos je grčka reč i znači pomazani ili osvećeni.
U nekim krajevima, na današnji dan spaljuju se ostaci badnjaka.
Treći od današnjih spomena je praznik Svetog Vasilija Velikog, krsna slava mnogih porodica i nekih esnafa, a u našem narodu se naziva Vasiljevdan. Iako je živeo samo 50 godina, ostavio je mnogobrojna značajna dela: bogoslovska, kanonska, apologetska i službu koja je po njemu nazvana liturgija Svetog Vasilija Velikog, koja se služi na današnji praznik i još devet puta u godini. Vasilije Veliki bio je 10 godina episkop Kesarije u Kapadokiji, a upokojio se 1. januara (po julijanskom kalendaru) 379. godine.
Praznik Svetog Vasilija Velikog je slava Prvog beogradskog pevačkog društva, koje neki nazivaju i horom Srpske patrijaršije, osnovanog 1853. godine. Postoji mnogo običaja vezanih za ovaj praznik. Zadržao se i običaj lomljenja posebnog obrednog hleba koji se zove vasilica. Sličan je česnici u koji se stavljaju zrnevlje žitarica, pasulja, bundeve, pasulja, bobice drena, za zdravlje. Kao i u česnicu, tako se i u vasilicu stavlja metalni novčić, kao simbol bogatstva, sreće i napretka. Sličan običaj postoji i kod Grka kod kojih se u ponoć, 31. decembra, služi Vasilopita, ili Vasilijeva torta. Parče ove torte, u kojoj se nalazi novčić, prvo se posvećuje Svetom Vasiliju, a zatim deli članovima porodice. Krajem prethodne i početkom Nove godine oduvek su svođeni bilansi, pa je tako bilo i u doba Karađorđeve vladavine u Srbiji.
Dodaj komentar