MediaSfera
Foto: Pixabay
Rimokatolička crkva, protestantske i Anglikanska crkva, pravoslavni Grci, Kiprani, Bugari, Rumuni, Česi, Poljaci, Slovaci i Albanci, kao i većina pravoslavnih u SAD, proslavljaju danas Badnji dan. Božićno slavlje traje nekoliko dana, kod rimokatolika, sve do praznika Sveta tri kralja, 6. januara.
Pravoslavna Carigradska patrijaršija, koja se smatra majkom crkvom svih kanonskih pravoslavaca, takođe slavi Božić 25. decembra po aktuelnom kalendaru. Sedište joj je u crkvi Svetog Đorđa, u Istanbulu. Smeštena je u nekadašnjem grčkom carigradskom kvartu Fanaru i na njenom čelu je patrijarh Vartolomej.
Pored Carigradske patrijaršije, kanonski pravoslavci Grci, Rumuni i Bugari, takođe slave Božić 25. decembra i opšte je uverenje da se drže gregorijanskog kalendara. U Grčkoj pravoslavnoj crkvi, međutim, tvrde da su oni ustvari prihvatili novi i najsavršeniji kalendar čiji je tvorac srpski matematičar, geofizičar, klimatolog i astronom Milutin Milanković. Milanković je, naime, 1923. godine revidirao stari Julijanski kalendar i do 2800. godine njegov kalendar se poklapa sa gregorijanskim, ali Milankovićev kalendar nikad zvanično nije zaživeo u praksi.
Božić po julijanskom kalendaru, 13 dana kasnije, slave Ruska, Ukrajinska i Gruzijska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta gora, Koptska crkva u Egiptu.
Božić
Prema jevanđeoskom predanju, Isus Hristos je rođen 25. decembra u Vitlejemu pa se, uz razlike u kalendarima, taj datum kao početak nove ere i nove istorije čovečanstva poštuje u celom hrišćanskom svetu. Veruje se da je Hristovo rođenje donelo svetlost istine ljudskom rodu i da je tim događajem ispunjeno starozavetno proročanstvo o rođenju Spasitelja.
Prema Bibliji, Isus Hristos je Sin Božji, kojeg je rodila Djeva Marija, blagodaću Svetog duha u Vitlejemu. Ona je bila zaručnica srodnika Josifa. Car Avgust je zapovedio popisivanje stanovništva, pa su Josif i Marija krenuli iz Nazareta ka Vitlejemu gde se i Isus rodio u pećini. Anđeli su dojavili vest o rođenju i prvi videli dete, a posle je zvezda repatica dovela mudrace Sveta tri kralja do Isusa.
Prvi hrišćani nisu slavili Božić, pa je potom nastupio period kada su se Bogojavljenje i Božić slavili u istom danu, poznati kao praznik Epifanija.Tek je u četvrtom veku, u vreme cara Arkadija, uvedeno da se Božić praznuje odvojeno od Bogojavljenja.
Tradicija Badnje večeri
Zbog različitih tradicija, Badnje veče se kod različitih naroda različito zove. Kod germanskih i anglikanskih jezika Božićno veče ili Sveto veče, a kod nas najrasprostranjeniji naziv je Badnje veče ili Badnjak, jer se to veče do ognjišta donosio veliki panj zvan badnjak. U davna vremena nije postojala jelka koja bi se okitila, već bi muški članovi porodice osekli mladi hrast u šumi, a ženski članovi ih kod kuće čekali, premazivale tamjanom i obmotavale u platno. Prema verovanju taj hrast je trebao da poput nekih merdevina pomogne malom Hristu da siđe na zemlju. Tokom te noći panj bi se bacao u vatru i grejao kuću do jutra.
Božićna jelka se ukrašava svećama, ukrasima, kuglicama i slatkišima, a na vrh se postavlja zvezda repatica ili anđeo. Na početku se drvo ukrašavalo prirodnim ukrasima, najčešće voćem ili ručno pravljenim ukrasima, a u jednom periodu i srebrnim nitima i drugim ukrasima koji su bili merilo prestiža. Iz ekoloških razloga, danas su česti apeli za veštačkim jelkama, koje često možete kupiti u potpunosti okićene.
Osim jelke, drugi tradicionalni ukrasi za Katolički Božić su božićne zvezde, imele i božikovine. Takođe je čest običaj poljupca ispod imele. Od njih se prave venčići koji se takođe ukrašavaju.U mnogim zemljama se ukrašavaju i dvorišta različitim svetlećim figurama, a često i natpisima sa dobrim željama, a najčešće na trgovima i javnim mestima. Posebni značaj ima ukrašavanje poklona na najmaštovitije načine u ukrasne papire sa raznobojnim trakama i mašnama. Ti pokloni se ostavljaju ispod jelke sa imenom onoga kome je namenjen. Često se ispod stavljaju i jaslice i božićna pšenica posađena na praznik Svete Lucije.
Na Badnji dan deca ostavljaju svoje cipele pored kamina kako bi im Deda Mraz u njih spustio poklone. Slatkiši, voće i male igračkice tog dana vise s drveta. Na sveru Francuske pokloni se deci daju 6. decembra, na dan svetog Nikole, umesto na Božić. Odrasli jedni drugima poklone daju za Novu godinu.
Lik Deda Mraza u SAD je uveden šezdesetih godina 19. veka. Naziv „Santa Claus“ potiče od holandske reči da Svetog Nikolu (Sintaklaas). Poznat postaje tek kada ga je Vašington Irving stavio u svoju novelu. Prvi deda mraz, poznat kao Sveti Nikola, pušio je lili, leteo u vagonu i nije imao crveno odelo ni kuću na severnom polu, ali je nosio poklone deci. Tek 1863. pojavljuje se naziv „Santa Claus“, a deda Mraz počinje da nosi crveno odelo i da sa irvasima leti sankama.
Božićni običaji
Katolička crkva u ponoć između Badnjeg dana 24. decembra i Božića 25. decembra služi svetu misu koja se zove ponoćka. Svečana misa – ponoćka, privlači veliki broj vernika rimokatoličke crkve i u Srbiji, a crkvene i stare narodne pesme, koje se tada pevaju stvaraju atmosferu radosti.
Vernici u katoličkim i drugim crkvama zapadnog obreda na Božić se klanjaju jaslama, u kojima je simbolično predstavljena scena rođenja sa Bogomladencem, Marijom i Josifom. Ovaj običaj je sjećanje na poklonjenje tri mudraca sa Istoka koji su, prema predanju, stigli u Vitlejem prateći najsjajniju zvijezdu koja se zaustavila tačno iznad pećine rođenja. Prve jaslice napravio je Sveti Franja Asiški 1223. godine. Uglavnom uključuju štalu, često sa anđelom na krovu, a od figura postavljeni su Marija, Josip i mali Isus, a ponekad i domaće životinje. Isus je najčešće položen u jasle.
U kućama vernika rimokatoličke crkve venac-advent je ispleten od slame i borovih grančica, ukrašen purpurnim vrpcama i ima četiri crvene sveće, zbog četiri nedelje posta, koje se pale jedna po jedna, svake nedelje uoči Božića.
Putovanje mudraca sa istoka trajalo je 40 dana pa toliko traje i božićni hrišćanski post koji se završava sa početkom praznovanja Božića.
Post uoči praznika je karakterističan i za katolike i za pravoslavne, ali teolozi kažu da katolici nisu toliko striktni u postu hrane kao pravoslavni, već da njihova crkva više apeluje na duhovnu dimenziju – duhovnu (samo)obnovu i pomoć svima koji su u nevolji.
Božić u Grčkoj
Božić je jedan je od najradosnijih dana Grčke pravoslavne crkve. Tradicionalno, božićni raspust u Grčkoj traje 12 dana, od 25.decembra do 6. januara, kada se slavi Bogojavljenje. Postoji mnoštvo običaja koji se poštuju za vreme Božića, od kojih su se neki tek nedavno pojavili, tako što su “uveženi” iz drugih delova sveta (kao što je ćurka na Božićnoj trpezi ili kićenje jelke). U prošlosti, Grci, pomorski narod, ukrašavali su brodiće u čast Svetog Nikole, tako da se održao i taj običaj.
Tradicionalno, deca na Badnje veče u grčkim selima, idu od kuće do kuće kako bi domaćinima poželeli sve najbolje i pevaju pesme, a domaćini ih počaste novcem ili slatkišima. Za Badnje veče priprema se hristopsomo, odnosno Hristov hleb. On je u obliku vekni različitih oblika, a na korama su dekoracije koje obično predstavljaju poslove kojim se porodica bavi. Za večeru, kad otkuca ponoć, služi se jagnjetina i prasetina. Za Božić svaku grčku kuću krasi bosiljak umotan oko malog drveta koji je pričvršćen žicom iznad drvene posude sa osveštanom vodom. Jedan član porodice, obično majka, jednom dnevno, umoči drveni krst sa bosiljkom u tu vodu i poprska sve prostorije u kući. Smatra se da se na taj način teraju zli duhovi, koji žive u središtu zemlje, a u kuće ulaze kroz dimnjak.
Milankovićev kalendar
Među Srbima je i dalje malo poznata činjenica da i većina pravoslavnih crkava slavi Božić (ali ne i Uskrs) kada i Rimokatolička i protestantske, ali po svom kalendaru.
Kalendar koga se inače, pa tako i za proslavu Božića, drže te crkve se zove Novojulijanski, reformisani Julijanski ili, prema tvorcima Meletijin ili Milankovićev kalendar.
Naime u Carigradu (Konstantinopolju ili Istanbulu) maja 1923. godine održan je Svepravoslavni kongres na kome je kao član srpske delegacije učestvovao i srpski astronom Milutin Milanković koji je na zahtev pravoslavnih predstavio svoj kalendar.
Opšte oduševljenje prisutnih patrijarha i izaslanika (osim iz Moskovske patrijaršije koja nije imala predstavnika jer se još nije bila oporavila od krvave revolucije 1917. godine), Milanković nije zaslužio samo time što je kalendar neuporedivo tačniji (za razliku od gregorijanskog kalendara koji na svakih 400 godina „ispušta“ tri prestupne u odnosu na stari julijanski ovaj na svakih 900 godina ispušta sedam), već i zbog toga što njihovim usvajanjem dobijaju normalan kalendar a da ne moraju da prihvate kalendar katoličke crkve.
Pravoslavne crkve koje su reformisale kalendar su prihvatile od 1924. pa nadalje (bugarska crkva tek 1963.) Milankovićev ili tzv. Novojulijanski kalendar, a ne Gregorijanski.
Kalendar su do danas prihvatile 10 od 14 autokefalnih pravoslavnih crkava. Zanimljivo je da i većina parohija u SAD pravoslavnih crkava koje se drže starog kalendara, čak i Moskovske patrijaršije, primenjuju novojulijanski kalendar.
Verni kalendaru koji se u Srbiji smatraju „svetim“ i zovu „pravoslavnim“ (iako ga je uveo rimski car Julije 45. godine pre Hrista i koji bi po tome mogao biti zvan i „varvarskim“), ostale su Jerusalemska patrijaršija (četvrta po „prvenstvu časti“), Moskovska patrijaršija (peta), Srpska pravoslavna crkva (šesta po diptihu Vaseljenske a sedma po onom Moskovske patrijaršije), Gruzijska pravoslavna crkva (deveta) a primjenjuje ga i manastirska zajednica Sveta gora.
Milankovićev i Gregorijanski kalendar će se prvi put razlikovati 2800. godine.
Dodaj komentar