MediaSfera
Foto: Radio Slovoljubve
U kripti Hrama Svetog Save na Vračaru danas je predstavljeno fototipsko izdanje „Beogradskog parimejnika“ (Narodna biblioteka Srbije, Platoneum, 2019) – srpskog srednjovekovnog kodeksa iz prve četvrtine 13. veka, najstarije knjige koja se čuva u Narodnoj biblioteci Srbije i jednog od najreprezentativnijih sačuvanih ćiriličnih rukopisa.
Iza ovog izdavačkog poduhvata stoje Srpska Pravoslavna Crkva, Ministarstvo kulture i informisanja, Narodna biblioteka Srbije i izdavačka kuća „Platoneum“, a na predstavlјanju su govorili episkop novosadski i bački dr Irinej (Bulović), ministar kulture i informisanja Vladan Vukosavlјević, upravnik Narodne biblioteke Srbije Laslo Blašković i urednik izdanja Vladan Trijić.
Svečanosti u kripti Spomen hrama prisustvovao je vikar patrijarha srpskog episkop remezijanski Stefan (Šarić), arhijerejski namesnici Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke, mnogobrojno sveštenstvo, zatim predstavnici Uprave za saradnju sa Crkvama i verskim zajednicama, predstavnici javnog i kulturnog života prestonice i mnogobrojni verujući narod, a predstavlјanje knjige su zabeležili predstavnici brojnih medijskih kuća.
Vukosavlјević je, govoreći o Beogradskom parimejniku, kazao da je štampano hilјadu primeraka, od kojih stotinu u luksuznom, kožnom povezu, a deo ostalih, takođe lepo urađenih primeraka, naći će se i u slobodnoj prodaji.
Iako postoji u svom krnjem obliku, sa četrdeset posto od nekadašnje celine, i postojećih 108 listova svedoče o nekadašnjem, a i sadašnjem, monumentalnom izgledu i lepoti, te je Beogradski parimejnik upravo stoga odabran kako bi se Ministarstvo kulture i informisanja, Narodna biblioteka Srbije i izdavačka kuća Platoneum, njegovim fototipskim izdanjem, pridružili obeležavanju jubileja osam vekova autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve.
Parimejnik je u srednjovekovnoj Srbiji imao liturgijsku, obrednu namenu i sadrži delove Staroga i Novoga zaveta koji se čitaju na bogosluženju. Beogradski parimejnik je jedan od najreprezentativnijih sačuvanih rukopisa iz srpske ćirilične rukopisne tradicije.
Nastao je u prvoj četvrtini 13. veka, za vremena Svetog Save, odnosno uzdizanja Srpske pravoslavne crkve u rang autokefalne arhiepiskopije; nije poznato ko je naručilac, ali je svakako u pitanju bio pripadnik vladarske porodice, krupnog plemstva ili visokog sveštenstva, kao i u slučaju druga dva monumentalna rukopisa 13. veka, Miroslavljevog i Vukanovog jevanđelja.Smatra se da je Beogradski parimejnik nastao u okolini srpske srednjovekovne prestonice Ras, u vreme kralja Stefana Prvovenčanog.
Original rukopisa je čuvan u staroj Narodnoj biblioteci na Kosančićevom vencu sve do 1915. kada je nestao pri evakuaciji, da bi tek 1969. godine bio pronađen i vraćen Narodnoj biblioteci Srbije.Naime, zajedno sa ostalim vrednim dokumentima iz Beograda, u vihoru Prvog svetskog rata evakuisane su i srpske rukopisne knjige koje su pripadale staroj Narodnoj biblioteci na Kosančićevom vencu. Među njima je bio i Beogradski parimejnik. Dugo je smatrano da je poput mnogih rukopisa stradao u vihoru rata.
Međutim, akademici Dejan Medaković i Dimitrije Bogdanović su 1969. godine, zahvaljujući pomoći Kristijana van den Berka, profesora slavistike na Univerzitetu u Bohumu u Nemačkoj, i odlukama tadašnje jugoslovenske vlade, verifikovali deset srpskih srednjovekovnih rukopisa i jednu moldavsku povelju, koji su se do tada nalazili u privatnom posedu. Tako je izbegnuta njihova umalo kobna sudbina i posle više od pola veka vraćeni su tamo gde pripadaju.
Šta nam otkriva Beogradski parimejnik
Parimija na grčkom jeziku označava poučnu priču, poslovicu ili pripovedanje. U bogoslužbenom kontekstu to su izabrani odlomci iz Starog i Novog zaveta.
Od 14. veka, kada se uvodi pun tekst iz Svetog pisma, Parimejnik kao posebna knjiga na bogosluženjima gotovo da nestaje, a parimije su pridodate minejima i triodima. Danas u crkvi imamo čitanje parimeja uglavnom na večernjim bogosluženjima.
Pored Miroslavljevog jevanđelja i Vukanovog jevanđelja, Beogradski parimejnik zaslužuje važno mesto u trijadi najstarijih sačuvanih knjiga pisanih ćirilicom. Na preostalim listovima, kojih je ukupno 108, prepoznajemo sačuvanih pet zastavica i osamdeset inicijala. Linearne arabeske karakteristične su za većinu. Predstave pasa i ptica, ljudskih figura i hibridnih zveri iz mašte ‒ kentaura, zmajeva i grifona ‒ obogaćene su spletovima biljnih i geometrijskih formi. Nemaju direktne veze sa tekstom uz koji stoje, ali njihove skrivene poruke naslućuju se u okvirima antičkog, hrišćanskog i istočnjačkog shvatanja sveta onog vremena.
Parimejnik je pisan ustavnim pismom na pergamentu. Ukrasi i slova su izvedeni uglavnom mrkim, ređe crvenim mastilom. U nedostatku podataka o naručiocu i pisarima, nameće se pretpostavka da je bio namenjen dvoru, episkopskoj ili možda katedralnoj crkvi.
Dodaj komentar