Galerija Prirodnjačkog muzeja: Izložba PUT NA MESEC

MediaSfera

U Galeriji Prirodnjačkog muzeja, Mali Kalemegdan 5, u petak, 26. jula otvara se izložba “Put na Mesec” koja prikazuje mnogostruki uticaj Meseca na stanovnike Zemlje, a priređena je povodom 50-godišnjice prvog putovanja čoveka na jedini Zemljin prirodni satelit i ujedno njeno najbliže nebesko telo.

Na otvaranju izložbe, čiji je autor viši kustos Miloš Jović, govoriće David Vujić, jedan od sedmorice naučnika srpskog porekla koji su učestvovali u misiji “Apolo 11”, inženjer i zvanični portparol američke svemirske agencije NASA i programa “Apolo 11”, te Boško Čolak-Antić, dobitnik nagrade Radio Beograda za prenos prvog čovekovog sletanja na Mesec 1969, kao i dobitnik specijalne nagrade NASA za najbolje praćenje i komentarisanje letova na Mesec iz programa “Apolo” u medijima van engleskog govornog područja.

Izložbom “Put na Mesec”, Prirodnjački muzej želi da podseti da priroda nije ograničena na Zemlju, već obuhvata čitav svemir, te da kosmički zakoni upravljaju i našom planetom.

Prvo putovanje na Mesec je jedan od onih presudnih događaja koji oslobađaju maštu i šire vidike do neslućenih razmera. Izložba stoga predstavlja i omaž detinjstvu pripadnika „Generacije X“ – snovima, željama, igračkama i ushićenju koji su obeležili živote današnjih 40+ godišnjaka. Novo saznanje je proširilo horizonte i donelo osećaj prostranstva i slobode na obali kosmičkog okeana u čijem ritmu pulsira život na Zemlji.

Struktura Meseca

Izložba

Izložba prikazuje uticaj Meseca na razne stanovnike Zemlje. Ova kompleksna tema obrađena je u četiri izložbene celine: O Mesecu i Zemlji, O Mesecu i Zemljanima, Istraživanja Meseca i Mesec u našim očima.

Mesec ima značajan uticaj na biljni i životinjski svet na Zemlji, kao i na brojne procese u prirodi. Biološki ritmovi koji prate Mesečeve mene, cirkalunarni ritmovi, utiču na rast, razmnožavanje, ishranu, kretanje, orijentaciju i ponašanje mnogih organizama. Posetioci izložbe mogu da stupe u prostor šume, plaže, koralnog grebena ili kokpita lunarnog modula, prisete se vrhunskih umetničkih dela inspirisanih Mesecom ili se uključe u potragu za mitovima i legendama koji su vekovima obeležavali život ljudskih zajednica širom planete Zemlje.

Izloženi su posebno vredni eksponati počev od originalnih fragmenata Mesečevog tla − lunarnog bazalta, zatim zastava SFRJ koju je nosila na Mesec i vratila na Zemlju posada Apola 17; replika plakete koju je posada Apola 11 ostavila na mesečevoj površini 20.07.1969, poklon astronauta Nila Armstronga, Majkla Kolinsa i Edvina Oldrina Josipu Brozu Titu; replika kugle detonirane na površini Meseca 14. septembra 1959. godine kada je prva bespilotna letilica Luna 2 dospela na Mesec, poklon Nikite Hruščova Josipu Brozu Titu, 1962. i drugi.

Deo izložbe posvećen je mitologiji i simbolici Meseca u brojnim civilizacijama i kulturama kroz istoriju, kao i ulozi Meseca u okultnim naukama, ezoteriji ili pop kulturi.

Pomračenje Meseca, foto: Miloš Jović

O Mesecu

Mesec je jedini Zemljin prirodni satelit i ujedno njeno najbliže nebesko telo. Iako je Mesec najveći i najsvetliji objekat na noćnom nebu, to je nebesko telo koje ne emituje svetlost, a njega direktno obasjava Sunčeva svetlost.  Prečnik Meseca iznosi 3474 km, a njegova prosečna udaljenost od Zemlje 384400 km. Mesec je manji od Zemlje po masi (81 put), površini (13,5 puta) i obimu (3,7 puta), kao i po gravitacionoj sili (šest puta). U našem Sunčevom sistemu, od Meseca su veći samo sateliti Jupitera (Ganimed, Kalisto i Io) i Saturna (Titan).

Po svom sastavu Mesec je veoma sličan Zemlji. Mesečeva kora sastoji se od različitih elemenata, uključujući uranijum, torijum, kalijum, kiseonik, silicijum, magnezijum, gvožđe, titanijum, kalcijum, aluminijum i vodonik. Površina Meseca je uglavnom glatka, prekrivena regolitom, materijalom koji je nastao od usitnjenih ostataka meteorita, kometa, asteroida i kosmičke prašine. O postojanju vode na Mesecu takođe se spekuliše. U periodu 2009-2010, naučnici su obelodanili podatke o postojanju molekula vode na Mesecu, u vidu čistih kristala leda. Osim leda, uočen je i svojevrstan „isparljivi oblak” sastavljen od metana, amonijaka, vodonika, ugljen dioksida i ugljen monoksida, kao i natrijuma i žive.

Temperatura oko Mesečevog ekvatora varira u rasponu od minus 170º C tokom noći do plus 130º C tokom dana; u pojedinim dubokim kraterima blizu Mesečevih polova temperatura je skoro konstantna i iznosi ekstremnih minus 240º C.

Mesečeve faze

Uticaj Meseca na živi svet Zemlje

Mesec ima značajan uticaj na biljni i životinjski svet na Zemlji, kao i na brojne procese u prirodi. Biološki ritmovi koji prate Mesečeve mene, cirkalunarni ritmovi, imaju uticaj na biologiju i fiziološke procese, rast, razmnožavanje i ishranu mnogih živih organizama (insekata, vodozemaca, gmizavaca, ptica, sisara), kao i biljaka i gljiva.

Istraživanja su pokazala da Mesec kao orijentir i sredstvo za navigaciju koriste brojni noćni insekti, uključujući mrave, uholaže, moljce i tvrdokrilce. „Mesečeva” svetlost je veoma važan faktor koji utiče na ponašanje životinja aktivnih u toku noći, naročito ptica  i sisara (glodari, zveri, slepi miševi). Mnoge biljke i životinje žive u zoni plima i oseka (korali, školjke, puževi, morski ježevi, rakovi, ptice, morske kornjače, mangrova vegetacija).

Naučna istraživanja ukazuju na to odgovornost za uticaj Meseca na ljudsko ponašanje snosi melatonin, hormon koji kod ljudi utiče na ciklus sna i budnog stanja.

Prirodnjački muzej, foto: Aleksandar Jočić

Istraživanja Meseca

Dosadašnja istraživanja Meseca zasnivaju se na teleskopskim opažanjima, merenjima iz orbitalnih letelica, geološkim analizama lunarnih uzoraka, kao i rezultatima seizmičkih i geofizičkih ispitivanja.

U periodu 1969-1972, obavljeno je šest misija sa ljudskom posadom u okviru programa Apolo pod rukovodstvom NASA, koje su imale za cilj da istraže i snime Mesečevu površinu i sakupe uzorke Mesečevog tla.  Materijal, koji je prikupljen sa šest lokacija na Mesecu u okviru programa Apolo obuhvata više od 2000 uzoraka, koji se čuvaju u trezorima svemirskog centra Džonson u Hjustonu, Teksas.

Sovjetski Savez je takođe sproveo brojna istraživanja u okviru svog programa Luna. U periodu 1959-1976, lansirane su 24 svemirske letelice sa zadatkom da prikupe informacije o Mesecu i njegovoj okolini, ne samo u naučne svrhe već i za planiranje budućih lunarnih misija, uključujući i misije sa ljudskom posadom.

Pored Sjedinjenih Država i Sovjetskog Saveza u trku za osvajanje Meseca upustile su se i Japan, Kina, Južna Koreja, Indija, Evropa ali i neki privatni konzorcijumi.

Izložba će biti praćena stručnim vođenjem i radionicama za decu, a brojni interaktivni sadržaji učiniće ovu izložbu dodatno zanimljivom.

Realizacija izložbe je u saradnji sa Muzejom Jugoslavije. Studio za scenografiju Skills Division je izradio modele i makete na izložbi. Izložbu su podržali Dunav osiguranje i Atom partner. Izložba će biti otvorena do kraja januara 2020.