MediaSfera
Foto:Aleksandar Jočić
Većina zaposlenih stručnjaka konzervatora Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture uputila je apel za obustavljanje postupka izgradnje gondole Kalemegdan – Ušće u Beogradu.
Apel je upućen direktoru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, gradonačelniku Beograda, ministru kulture i informisanja, ministru građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture i direktoru Arheološkog instituta SANU, prenela je organizacija Evropa Nostra Srbija.
Apel konzervatora Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture prenosimo integralno:
Imajući u vidu Zakon o kulturnim dobrima (,,Službeni glasnik RS“, 71/94), kao i ratifikovane međunarodne konvencije o zaštiti kulturnog nasleđa čiji je potpisnik Republika Srbija, a pre svega Konvenciju o zaštiti kulturne i prirodne baštine (Unesko 1972) i Evropsku konvenciju o zaštiti arheološkog nasleđa (Valeta 1992), obraćamo se povodom izgradnje gondole Kalemegdan – Ušće, kako bi ukazali na bitne činjenice i predupredili moguće trajno uništavanje kulturnog nasleđa na Beogradskoj tvrđavi – nepokretnom kulturnom dobru – spomeniku kulture od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju, polazeći od toga da je:
Republički zavod za zaštitu spomenika kulture (u dalјem tekstu: Republički zavod) centralna ustanova zaštite nepokretnih kulturnih dobara u Republici Srbiji – čija je zakonom propisana delatnost da propisuje odgovarajuće mere zaštite spomeničkog nasleđa – pre svega očuvanje njegovog integriteta i autentičnosti, kako bi ovaj nenadoknadivi resurs od naročitog značaja za istoriju, kulturu i tradiciju Republike Srbije bio predat na čuvanje budućim generacijama.
Konstatujući da je u slučaju gondole Kalemegdan – Ušće došlo do kontradiktornih izdavanja uslova za sprovođenje mera tehničke zaštite i mišlјenja od strane ustanove u kojoj radimo – koje su proizvele oprečne stavove u planskim dokumentima i izazvale veoma odlučnu reakciju stručne i naučne javnosti koja je gotovo jednoglasno stala u odbranu Beogradske tvrđave – jednog od najvažnijih spomenika kulture u Republici Srbiji, podsećamo na klјučne činjenice u ovom postupku:
− Republički zavod i Arheološki institut SANU, pripremajući priklјučivanje Republike Srbije trans nacionalnoj serijskoj nominaciju Granica Rimskog Carstva na Uneskovu Listu Svetske baštine, sastavili su preliminarni (tentativni) list sačinjen od 62 lokaliteta odbrambenih rimskih fortifikacija, uvrstivši i Beogradsku tvrđavu jer su u njoj očuvani značajni ostaci Rimskog vojnog logora IV Flavijeve legije tzv. kastruma. Stalna delegacija Republike Srbije pri Unesku predala je ovaj preliminarni list Centru za Svetsku baštinu u Parizu 9. aprila 2015. godine. U procesu pripreme upisa Radna grupa Republike Srbije za izradu nominacije Granica Rimskog Carstva u Srbiji od 62 lokaliteta sa preliminarne liste izdvojila je 17 koje će Republika Srbija nominovati za upis na Listu, a među tim lokalitetima je i Beogradska tvrđava. Stoga je Beogradsku tvrđavu, pored toga što je spomenik kulture od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju potrebno posmatrati i u kontekstu kandidata za upis na Uneskovu Listu Svetske baštine, što je postala pre nastanka, ili bar javnog predstavlјanja ideje o izgradnji gondole Kalemegdan – Ušće.
− Republički zavod je povodom uvida u nacrt Plana generalne regulacije građevinskog područja sedišta jedinice lokalne samouprave – grad Beograd (Celine od I do XIX u koju spada i Beogradska tvrđava – u dalјem tekstu Plan generalne regulacije) u oktobru 2015. godine izneo mišlјenje (br. 12/98 od 18. oktobra 2015) da je potrebno zabraniti postavlјanje dalekovoda, žičanih sajli za alternativni prevoz i rekreaciju naročito u području Beogradske tvrđave i u njenim širim vizurama i akvateritorijalnim obuhvatima. To mišlјenje uvažila je Komisija za planove grada Beograda. Plan generalne regulacije usvojila je Skupština grada Beograda u martu 2016. godine (Sl. List grada Beograd br 20/16 od 21. marta 2016. godine). U ovom dokumentu decidno stoji stav: zabranjuje se postavlјanje dalekovoda, žičanih sajli za alternativni prevoz i rekreaciju naročito u području Beogradske tvrđave i u njenim širim vizurama i akvateritorijalnim obuhvatima.
− Nakon inicijative JP Skijališta Srbije iz decembra 2016. godine, Republički zavod je, suprotno važećim odredbama pomenutog Plana generalne regulacije kao i mišlјenja koje je izdao u toku javnog uvida za njegovo donošenje izneo stav da predložena trasa žičare ne ugrožava najznačajniji deo Beogradske tvrđave i izrazio spremnost za izdavanje mera tehničke zaštite, uz uslov da se prethodno izradi studija izvodlјivosti i obave arheološka istraživanja. (br. 45/2 od 24. januara 2017. godine). To mišlјenje bilo je u suprotnosti sa važećim Planom generalne regulacije koji je bio obavezujući kako za izdavaoca, tako i za tražioca tog mišlјenja, jer se u mišlјenju izražava makar načelna spremnost da se gradi nešto što je tim planom decidno zabranjeno.
− Nažalost, nakon zahteva JP Skijališta Srbije iz maja 2017. godine Republički zavod izdao je uslove čuvanja, održavanja i korišćenja kulturnih dobara i dobara koja uživaju status prethodne zaštite i mere zaštite za potrebe izrade Plana detalјne regulacije za gondolu Kalemegdan – Ušće u oktobru iste godine (br. 2/2257 od 20. oktobra 2017. godine u dalјem tekstu Plan detalјne regulacije) i pored toga što u međuvremenu nisu izvedena tražena arheološka istraživanja, niti je izrađena studija izvodlјivosti.
− Mada u potpunom nesaglasju sa hijerarhijski starijim Planom generalne regulacije, skupština Grada Beograda usvojila je u junu 2018. Plan detalјne regulacije za gondolu Kalemegdan – Ušće (Sl. List Grada Beograda 65/18 od 2. jula 2018.), sa inkorporiranim merama zaštite Republičkog zavoda.
− Neusaglašenost Plana detalјne regulacije iz juna 2018. sa hijerarhijski starijim Planom generalne regulacije iz marta 2016. prenebregli su svi učesnici u postupku njegove izrade i usvajanja – pre svega Grad Beograd koji je doneo odluku o izradi Plana, a zatim, pored Republičkog zavoda koji je dao uslove i Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije, kao obrađivač Plana, Komisija za planove, i najzad opet Skupština grada Beograda koja je plan usvojila.
− I konačno, na zahtev Ministarstva Građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture iz februara 2019. godine za izdavanje lokacijskih uslova u postupku objedinjene procedure za izdavanje građevinske dozvole, Republički zavod izdao je mere zaštite na osnovu koji se u stavu 1. eksplicitno dozvolјava izgradnja Gondole, kabinske žičare Ušće – Kalemegdan u svemu sa važećim planom detalјne regulacije (br. 1-182/2019 od 13. februara 2019). Ove mere inkorporirane su u Lokacijske uslove za izgradnju gondole u Beogradu – kabinske žičare Ušće – Kalemegdan koje je izdalo Ministarstvo Građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture u februaru ove godine (br. 350-02-00033/2019-14 od 14. februara 2019), da bi u aprilu isto ministarstvo izdalo Građevinsku dozvolu za pripremne radove za izgradnju stanicu gondole Kalemegdan (br. 351-02-00063/2019-07 od 1. aprila 2019). Izdavanjem Građevinske dozvole za pripremne radove, stvorili su se uslovi da otpočne izgradnja stanice gondole Kalemegdan.
Stoga, izražavamo zabrinutost da otpočinjanjem radova može doći do trajnog uništavanje kulturnog nasleđa na Beogradskoj tvrđavi – nepokretnom kulturnom dobru od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju, iz sledećih razloga:
- Izgradnjom gondole Kalemegdan – Ušće doći će do trajnog uništavanja arheološkog nasleđa iz različitih epoha čime će se u potpunosti narušiti do danas sačuvana autentičnost i integritet Beogradske tvrđave.
- Izgradnjom gondole narušiće se integritet spomenika kulture koji je jedinstven upravo po tome što predstavlјa „najbogatiju riznicu materijalnih ostataka prošlosti bez kojih je nemoguće proučavati istorijski razvoj grada“, pored toga Beogradska tvrđava „reprezentuje više nego i jedan drugi spomenik ove vrste u našoj zemlјi razvoj fortifikacija kroz više istorijskih perioda“ (Rešenje o utvrđivanju Beogradske tvrđave za spomenik kulture 31.05.1965. godine).
- Izgradnjom gondole biće narušen i integritet parka Kalemegdan – prvog gradskog parka čije je formiranje započelo ozelenjavanjem prostora tvrđavske glasije neposredno posle predaje klјučeva grada Knezu Mihailu 1867. godine. Zbog sadejstva prirodnih vrednosti značajnih vrsta odnegovanog zelenila i kompozicionih i umetničkih vrednosti brojne spomeničke skulpture park Kalemegdan u okviru granica spomenika kulture Beogradske tvrđave predstavlјa jedinstven i celovit ambijent.
- Izgradnjom gondole doći će do uništavanja (fizičkog razgrađivanja, izmeštanja) značajnog kulturnog sloja iz perioda kada se na prostoru Beogradske tvrđave nalazio Rimski vojni logor (rimski kastrum), što je bio razlog za nominaciju Beogradske tvrđave za upis na Uneskovu Listu Svetske baštine u okviru Granica Rimskog Carstva, trans nacionalna serijska nominacija koja predstavlјa najveće i najkompleksnije dobro na Uneskovoj listi sa najvećim brojem pojedinačnih dobara i država na čijim teritorijama se ta dobra nalaze (trenutno Velika Britanija i Nemačka, u proceduri proglašenja Austrija, Mađarska i Slovačka, u procesu nominacije Hrvatska, Srbija, Rumunija i Bugarska, u perspektivi Turska i zemlјe severne Afrike). Zbog značaja i kompleksnosti ovog dobra savetodavno telo Uneskovog Međuvladinog komiteta za Svetsko nasleđe ICOMOS, izradilo je posebnu metodologiju upisa kojom je predviđeno da se na Listu mogu upisati i dobra koja ne moraju nužno biti prezentovana, već je dovolјno da su sačuvana (u zemlјi, vodi, temelјima i zidovima drugih mlađih objekata i sl.) baš kao što je slučaj sa Rimskim vojnim logorom u sklopu Beogradske tvrđave. Izgradnjom stanice gondole Kalemegdan, na čijoj predviđenoj lokaciji se nalazi veliki Rimski šanac i zapadno obziđe logora sa kulama, došlo bi do uništavanja ili u najmanju ruku dislociranja njihovih ostataka, što bi narušilo postojeću autentičnost i posledično dovelo do izuzimanja Beogradske tvrđave sa liste lokaliteta koji ispunjavaju uslove za upis na Listu Svetske baštine.
- I konačno, ali ne i najmanje važno, izgradnja gondole Kalemegdan – Ušće u direktnoj je suprotnosti sa Planom generalne regulacije koji je još uvek na snazi i čije odredbe su obavezujuće, a on, da podsetimo, izričito za prostor Beogradske tvrđave zabranjuje izgradnju žičanih sajli za alternativni prevoz i rekreaciju.
I zato, sagledavajući iznete činjenice i opasnost kojoj je izloženo najvrednije kulturno nasleđe, mi, dole potpisani konzervatori Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, samo i isklјučivo iz razloga neophodnosti očuvanja Beogradske tvrđave − nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju i potencijalno u bliskoj budućnosti dobra na Uneskovoj Listi Svetske baštine apelujemo na:
- Direktora Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture da u okviru svojih nadležnosti oglasi ništavim sledeća akta:
− Mišlјenje izdato JP Skijališta Srbije br. 45/2 od 24. januara 2017. godine;
− Uslove čuvanja, održavanja i korišćenja kulturnih dobara i dobara koja uživaju status prethodne zaštite i mere zaštite za potrebe izrade Plana detalјne regulacije za gondolu Kalemegdan – Ušće u oktobru iste godine izdate JP Skijališta Srbije za potrebe izrade Plana detalјne regulacije za gondolu Kalemgdan – Ušće br. 2/2257 od 20. oktobra 2017. godine;
− Uslove za preduzimanje mera zaštite izdate Ministarstvu građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture za izdavanje lokacijskih uslova u postupku objedinjene procedure br. 1-182/2019 od 13. februara 2019;
jer su sva izdata u suprotnosti sa odredbama i tada (kao i danas) važećeg Plana generalne regulacije, kojih je izdavalac bio dužan da se pridržava.
- Gradonačelnika Grada Beograda da u okviru svojih nadležnosti pokrene proceduru za stavlјanje van snage Plana detalјne regulacije za gondolu Kalemegdan – Ušće, zbog njegove neusklađenosti sa odredbama Plana generalne regulacije kao i zbog nenadoknadive štete koja se njegovom primenom može naneti kulturnom dobru od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.
- Ministra kulture i informisanja da u okviru svojih nadležnosti (posebno onih prema članu 107. i članu 112. Zakona o kulturnim dobrima) preduzme korake za stavlјanje van snage Plana detalјne regulacije za gondolu Kalemegdan – Ušće, zbog nenadoknadive štete koja se njegovom primenom može naneti kulturnom dobru od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.
- Ministra građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture da u okviru svojih nadležnosti proglasi ništavnim sledeća akta:
− Lokacijske uslove za izgradnju gondole u Beogradu – kabinske žičare Ušće – Kalemegdan koje je izdalo Ministarstvo Građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture br. 350-02-00033/2019-14 od 14. februara 2019;
− Građevinsku dozvolu za pripremne radove za izgradnju stanicu gondole Kalemegdan br. 351-02-00063/2019-07 od 1. aprila 2019;
jer su sva izdata u suprotnosti sa odredbama tada (kao i danas) važećeg Plana generalne regulacije kojih je izdavalac bio dužan da se pridržava.
- Direktora Arheološkog instituta SANU, da ne započinje planirane i odobrene arheološke radove na području izgradnje stanice gondole Kalemegdan na Savskom šetalištu Beogradske tvrđave, jer i sama zaštitna arheološka iskopavanja mogu dovesti do trajnog oštećenja kulturnih slojeva što bi moglo izazvati nesagledive posledice po autentičnost i integritet skrivenih kulturnih slojeva, posebno u kontekstu nominacije Beogradske tvrđave na Listu Svetske baštine.
Dodaj komentar