MediaSfera
Priču o čudesnoj ženi holivudske biografije, hrabroj i darovitoj, koja je gradila Beograd u vreme kada je od turske kasabe postajao moderan evropski grad, donela je Nataša Marković u knjizi „Jelisaveta Načić“ („Radionica knjiga“).
– Pratila sam život i rad Jelisavete Načić u tri grada u kojima je živela: Beogradu, Skadru i Dubrovniku, gde je umrla 1955. godine – objašnjava Nataša Marković. – Otmena, hrabra, talentovana, ostavila je trag u Beogradu. Njene najznačajnije građevine su: Osnovna škola „Kralj Petar Prvi“, Zelene barokne stepenice prekoputa francuske ambasade, kuća Marka Markovića, prva bolnica za tuberkulozne u Srbiji, kolektivni radnički stanovi kraj Bajlonijeve pijace, Prva fabrika cigala u Prokopu… Projektovala je Crkvu Aleksandra Nevskog u Beogradu i crkvu u Štimlju na Kosovu posvećenu kosovskim junacima.
Jelisaveta Načić bila je prva žena zaposlena u državnoj upravi Srbije, u Ministarstvu građevina i Beogradskoj opštini. Konkurs za crkvu Karađorđevića na Oplencu, gde, među devet najpoznatijih arhitekata, sa samo 23 godine, dobija treću nagradu, lansira je među mlade zvezde beogradske arhitekture. Kao urbanista uređuje Kalemegdan, Terazije i sarađuje sa Ivanom Meštrovićem.
Osnovna škola „Kralj Petar Prvi“ / Foto Iz knjige „Jelisaveta Načić“
-Kao poznatu patriotkinju, po okupaciji Srbije, Austrijanci su je prognali u logor Nežider, jer je, na Terazijama koje je uređivala, podigla slavoluk na kome je pisalo: „Nisu svi Srbi oslobođeni“, u čast srpskih ratnika koji su se vraćali iz balkanskih ratova – navodi autorka. – U logoru se zaljubljuje, venčava i rađa devojčicu Luciju sa albanskim profesorom Lukom Lukajem, koga su logoraši opisivali kao Albanca koji je voleo Srbe.
Lukaj je pisac prvog albansko-srpskohrvatskog rečnika, objavljenog u Beogradu 1935. godine.
Po izlasku iz logora, žive dve godine u Beogradu, a zatim u Skadru, zbog bolesti Lucije i političkog angažmana Luke Lukaja. Lukaj je bio ministar u vladi Esad-paše, koji je pomogao Srbima da pređu preko Albanije u vreme Prvog svetskog rata. U Dubrovnik se sele 1923. godine, gde ostaju do kraja života. Jelisaveta se više nije bavila arhitekturom, pa umire siromašna i zaboravljena. Iz protesta što joj FNRJ nije dala penziju, ćerka Lucija sahranjuje je na nepoznatoj adresi i zariče se da nikada nikome neće otkriti gde je majčin grob.
Jedno poglavlje, Jelisaveta Načić dobila je i u jedinstvenoj knjizi Tatjane Loš i Milene Marković „One su promenile Srbiju – Izuzetne Srpkinje“, koju je nedavno objavila Kompanija „Novosti“.
Stepenice prekoputa francuske ambasade
Zabranjena ljubav
Ni strašni uslovi logorskog života nisu pokolebali stamenu Jelisavetu – navodi istoričar Dejan Ristić. – U tom grotlu stradanja i smrti pronašla je životnu ljubav, prosrpski orijentisanog intelektualca iz ugledne albanske porodice. Ali umesto ljubavi i podrške, mladi bračni par, koji je preživeo strahote zatočeništva, naišao je na neodobravanje braka Srpkinje i Albanca. Jelisavetu je majka odbacila, a slično neodobravanje pratilo ih je i u Skadru, mestu porekla Lukajeve porodice.
Kuća Marka Markovića
Promocija u kući Markovića
Predstavljanje prve do sada napisane knjige o Jelisaveti Načić biće održano u sredu u 12 sati u restoranu „Smokvica“ u Gospodar Jovanovoj ulici. Lokacija za promociju knjige nije slučajno izabrana. Naime, u pitanju je zdanje koje je projektovala Jelisaveta, kao porodičnu kuću tadašnjeg uglednog beogradskog knjižara Marka Markovića, a ima status spomenika kulture. O knjizi će govoriti: dr Vladana Putnik Prica, Rade Mrlješ, Dejan Ristić i autorka.
Izvor: Večernje Novosti
Dodaj komentar