MediaSfera
Žitna pijaca datira iz perioda kada je Sirmijum, krajem trećeg i početkom četvrtog veka, u periodu tetrarhije, bio jedna od prestonica Rimskog carstva, a značajan arheološki lokalitet u centru savremene Sremske Mitrovice. Tokom letnjih manifestacija, Žitni trg poseti nekoliko hiljada ljudi, najviše u vreme Srem folk festa. Međutim, rekonstrukcija starorimskog lokaliteta umesto da ga zaštiti od propadanja i sačuva uspomenu na vreme kada je Sirmijum bio jedna od prestonica Rimskog carstav, doneo im je modernizaciju – behaton i tribine prekrili su deo nalazišta, a novi sloj maltera i cigala prekrio je antičko kamenje.
Na lokalitetu otkrivenom u iskopavanjima 50-ih i 60-ih godina prošlog veka pronađeni si ostaci odbrambenog bedema Sirmijuma iza kojeg se nalazila žitnica ili horeum sa, kako se pretpostavlja, dva stovarišta žita. Nađeni su i ostaci popločane rimske ulice, kao i rimske kanalizacije, što sve ukazuje na to da je Sirmijum bio metropola antičkog sveta. U jednom objektu nađena je i staklarska peć, ali je na žalost arheologa, bila je toliko uništena da je morala da se skloni.
O značaju Žitne pijace u carskom Sirmijumu svedoče i brojni pisani izvori rimskih istoričara u kojima se opisuje obezbeđenje velikih stovarišta žita masivnim bedemima, jer su po važnosti bili odmah iza bezbednosti cara i dvora. Žitarice su u Rimskom carstvu bile vredne poput zlata, a prikupljale su se kao porez od lokalnog stanovništva i dalje delile carskim službenicima i vojnim posadama u regionu.
Ne samo u antičko doba, već i kasnije kroz vekove, Žitna pijaca bila je gradska žila kucavica, u 18. i 19. veku trgovačka i zanatska četvrt, da bi šezdesetih godina prošlog veka stavljena pod zaštitu države kao kulturno-istorijska celina od posebnog značaja.
Već krajem XVIII veka Trg Žitna pijaca bila formirana urbana celina, trougaone osnove, sa prilazima pristaništu, centru varoši i naselju. Naziv trga potiče od trgovine žitom koja se od druge polovine XVIII veka ovde intenzivno odvijala. Oko pijace su podizane prizemne, jednospratne zgrade višestruke namene – za zanatstvo, trgovinu, skladištenje robe. Karakteristični su ”nirnberški” zabati i visoki, strmi krovovi, nastali pod uticajem doseljenih porodica iz Hesena koje su gradile kuće u stilu nemačke renesanse i baroka.
Intenzivan život u ovoj gradskoj zoni uslovio je konstantno podizanje i zamenu objekata. Postojeća zdanja su nastajala od sredine XVIII veka pa sve do pred Drugi svetski rat. Pretežno su jednospratna, sa poslovnim prostorijama u prizemnom i stambenim u spratnom delu. Pri gradnji su u pojedinim slučajevima upotrebljavani i antički materijali.
Reprezentativni za vreme u kom su nastajali, objekti svedoče o urbanističkom razvoju grada, ekonomskoj moći vlasnika, o građanskoj klasi, kulturi življenja i stanovanja. Glavne fasade su dekorativno obrađivane u duhu neobaroka, neorenesanse, eklektike, romantizma, secesije i moderne. Enterijeri su luksuzno opremani. Ovde su mogli da se sretnu intarzirani parketi, oslikane tavanice, brave od slonovače, kupatila sa tekućom vodom, dekorativne ograde od kovanog gvožđa, lift za podizanje hrane na sprat…
Trg su nastanjivali ugledni i bogati građani, među kojima su bili trgovci, industrijalci, zanatlije, preduzimači, kafedžije, kamenoresci, inženjeri, veleposednici, lekari, sudije… U reprezentativnoj jednospratnoj palati na istočnom nizu trga na broju 13, živeo je i Ćira pl. Milekić, prvi gradonačelnik Mitrovice. Kuća je podignuta krajem XIX veka u stilu neorenesanse i bila je izuzetno bogato i dekorativno opremljena.
Žitna pijaca vremenom znatno oštećena i da su zbog atmosferskog uticaja na udaru bili opeka, kamen i malter.
Ostaci starorimskog Sirmijuma na Žitnom trgu u Sremskoj Mitrovici preživeli su gotovo dva milenijuma. Sve do petka. Dvadeset prvi vek doneo im je modernizaciju – behaton i tribine prekrili su deo nalazišta, a novi sloj maltera i cigala prekrio je antičko kamenje.
U lokalnom Zavodu za zaštitu spomenika kulture, odgovornom za rekonstrukciju iskopina, kažu da su ovaj lokalitet spasili od prirodnog urušavanja. Spasavanje je poslednji izraz kojim bi drugi deo struke opisao ceo posao.
Prema projektu, lokalitet će biti podeljen na dva dela koja će razdvajati ograda. U prvom delu nalaziće se pozornica, na kojoj će se održavati pozorišne, muzičke i druge svečanosti, dok će drugi činiti arheološki lokalitet na kojem će se izvesti konzervatorsko-restauratorski radovi. U radionici su završeni elementi gledališta, a sve će biti postavljeno čim vremenske prilike dozvole.
Arheolozi iz različitih institucija u čijoj je Sirmijum nadležnosti još uvek nisu dobili odobrenje da zvanično kažu šta misle o ovom projektu. Nezvanično, svi sa kojima smo razgovarali, složni su u oceni da je ovo nalazište uništeno.
Kažu da su ostaci starih zidina izgubili svoju formu nanošenjem novih materijala, bedem koji je bio simbol Žitnog trga više se ne nazire, a glavni sirmijumski kanalizacioni odvod prekriven je staklom koje se uparilo, pa se ni ne vidi.
Ministar kulture poručuje – to je njihovo mišljenje.
“Uvek postoje nezadovoljni, ne mogu da ulazim u te uskostručne ocene, ali na projektu su takođe učestvovali ljudi iz struke – ovo nisu radili di-džejevi, ili kosmonauti ili pekari ili zubari – ovo su radili i arheolozi i stručnjaci iz oblasti koja u širem smislu ima arheologiju iza sebe”, rekao je Vukosavljević.
Rekonstrukcija Žitnog trga koštala je 27 miliona dinara, uglavnom iz državne kase. Grad će na to dodati još pet miliona, od kojih će biti kupljena i dekorativna rasveta. Glavni inženjer na projektu Ljiljana Božić i direktor firme Projektant-SM iz Sremske Mitrovice.
Žito kao zlato
Žitaric su u Rimskom carstvu bile vredne poput zlata, a prikupljale su se kao porez od lokalnog stanovništva. I kasnije kroz vekove Žitna pijaca bila je gradska žila kucavica, u 18. i 19. veku trgovačka i zanatska četvrt. Zanimljivo je da je trg i danas trgovačko stecište građana i da se oko trga nalaze trgovačke i ugostiteljske radnje.
U Sirmijumu živelo 100.000 stanovnika
U doba najvećeg procvata, Sirmijum je imao 100.000 stanovnika, dva i po puta više od sadašnje Mitrovice. U gradu i njegovoj okolini rođeno je šest rimskih careva. Prema pisanju rimskog istoričara Amijana Marcelina, osim Carske palate i hipodroma, Sirmijum je imao forum, hramove, žitnicu, granitom popločane ulice, vodovod, kanalizaciju, javna kupatila i toalete, dok su kuće imale podno grejanje.
Izvor: Vojvodina online, Vojvodina info, N1, Blic, Večernje novosti, Wikipedija
Dodaj komentar