MUZA: Muni, supruga i umetnička inspiracija Paje Jovanovića

MediaSfera

Fotografije: Muzej grada Beograda

Muza i najdraži model Paje Jovanovića bila je njegova 33 godine mlađa žena, Hermina Dauber Jovanović, poznata kao Muni.

U opsežnom likovnom opusu Pavla Paje Jovanovića (1859–1957) koji je obilovao istorijskim, orijentalnim, mitološkim, religioznim i portretnim kompozicijama, značajnu celinu čine predstave sa likom umetnikove supruge Hermine (Dauber) Jovanović Muni (1892–1972). Iz Jovanovićevog opusa može se zaključiti da se između njih razvio poseban psihoestetski odnos, poput priče o Pigmalionu, umetniku koji se zaljubio u svoje delo.

Izložba „Muni – umetnička inspiracija slikara Paje Jovanovića” autorke Isidore Savić otvorena je u Muzeju Paje Jovanovića. Na više od 30 dela obuhvaćenih izložbom, na kojima figurira Muni, a koja se čuvaju u okviru Legata Paje Jovanovića u Muzeju grada Beograda.

Skromno poreklo

– Paja je, kao i drugi slikari tog vremena, modele pronalazio među „polusvetom”. Poziranje se smatralo neprikladnim i negrađanskim. Međutim, njemu se desilo nešto što se u stvarnom životu ne dešava – da postane uspešan Pigmalion. Njegov model iz polusveta vremenom je postala njegova zakonita supruga koju je preobratio u sistem građanskog morala – objasnio je docent Filozofskog fakulteta Igor Borozan koji je otvorio izložbu.

Iako najintimnija osoba u umetnikovom životu, o sebi je ostavila oskudne podatke.

Hermina (Dauber) Jovanović, rođena u Budimpešti 1892. godine, a sa  vremešnim slikarem upoznala se 1905. godine, kada je i postala njegov model, a za svog. Bila je ćerka kućepazitelja koji je radio u zgradi gde je živeo Paja Jovanović.  Za svog 33 godine starijeg supruga udala se 27.marta 1917. u Budimpešti.  Imala je tada  25, a on 58 godina. U skladnom braku, koji je trajao do smrti Paje Jovanovića 1957. godine, proveli četiri decenije. I to je sve.

Trudila se da prati svog vremešnog supruga, koji je bio u šestoj deceniji života. On je za nju bio Pigmalion, što se očitava na njegovim slikama. Pomogao joj je da se obrazuje, plaća joj časove stranih jezika, tenisa i jahanja. Prelepa Muni je postala njegovo nadahnuće, nepresušna inspiracija koju je slikao u svakoj prilici. Uvek besprekorno obučena, u haljinama od svile, voala, treperavih odsjaja, često menjajući frizure za potrebe umetnika portretiste. Naučila je od svog supruga kako da se obuče, kako da sedne anfas ili u profilu, obnaženih leđa i grudi, sa slikarskim rekvizitima na glavi i u rukama, a često je pozirala za akt.

Antička boginja i dama iz visokog društva

Jovanović je svoje obožavanje supruge pretočio u likovni milje, stvarajući od svog modela svojevrstan objekat umetnosti dostojan divljenja.  Predstave Muni, kao otelotvorenja idealne lepote, javljaju se u Jovanovićevim delima u različitim tematskim okvirima.

Paja Jovanović: Dijana, Muzej grada Beograda

Na slikama Paje Jovanovića lik Muni koji se pojavljuje u mitološkim, alegorijskim kompozicijama, gde Jovanović Muni preoblači u ruho Dijane, boginje lova i Afrodite, najlepše boginje Olimpa. S druge strane, predstavljena je i kao otmena dama iz visokog društva na portetima na kojima pozira u raskošnim haljinama i sa raskošnim frizurama smeštena je u luksuzni enterijer Pajinog ateljea u Beču.

Interesantno je da Paja Jovanović u svojim ranim godinama nije gajio preteranu naklonost prema slikanju aktova, ali kada je upoznao svoju suprugu, ona postaje njegov omiljeni model i pozira mu naga za veliki broj slika. U svojim memoarima piše kako je tokom studija na Likovnoj akademiji u Beču imao veliki otpor prema aktu, jer su tada studentima pozirali stari ljudi, koji nisu bili preterano privlačni. Muni je imala je idealne proporcije tela, onakve kakve je Paja usvajao na akademiji. Harmonična proporcija tela, lepo lice i zavodljiv pogled nisu promakli hedonisti kakav je bio Paja Jovanović.

Urne iz Beča, prenete u Beograd

Posle slikareve smrti tri slike koje nigde nisu izlagane  ostale su kod Muni. Godine 1972. ona ih je, zajedno sa još osam slika i više komada stilskog nameštaja, poklonila Beogradu, uz uslov da postanu dostupne javnosti tek kada ni ona bude živa. Monumentalni fomati slika koje su krasile njihov dom na Londongrasse 67 do Herminine smrti, danas su ponovo deo njihovog ateljea u Muzeju Paje Jovanovića, koji nije uspela da vidi jer je bila u poznim godinama, iako je to bio njihov zajednički san.

Umrla je 1974. godine u Beču. Njena urna je, po svojoj želji, preneta u Beograd i položena  pored Paje Jovanovića, u Aleji velikana na Novom groblju.

Izložba će trajati do 16. septembra. Muzej Paje Jovanovića nalazi se u Ulici Kralja Milana 21 / IV sprat u Beogradu. Radno vreme: četvrtak 10-18h; subota 12-20h; nedelja 10-14h.