MediaSfera
Foto: Wikipedia
U češkom zatvoru Terezinu, 28. aprila 1918. godine umro je Gavrilo Princip, član tajne organizacije „Mlada Bosna“, čiji je atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda na Vidovdan 1914. godine u Sarajevu poslužio Beču kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, što je dovelo do Prvog svetskog rata. U atentatu na austrougarskog prestolonaslednika život je izgubila i njegova supruga Sofija.
Austrougarske vlasti su nakon atentata uputile ultimatum Srbiji sa zahtevom da njihova policija u Srbiji slobodno vrši istrage, hapšenja i druge mere u vezi s gonjenjem osumnjičenih za pogibiju svog prestolonaslednika, što je Srbija odbila, a nakon toga je Austrougarska Srbiji objavila rat koji je ubrzo prerastao u “Veliki rat”.
Inače, Ferdinand je tog dana preživeo već jedan pokušaj ubistva kada je prilikom prolaska bombu na kolonu bacio Nedeljko Čabrinović. Bomba je eksplodirala iza automobila i lakše ranila dvojicu pratilaca. Nakon toga, Princip je pucao u prestolonaslednika pogodivši ga u vrat.
„Ja sam jugoslovenski nacionalista, želim ujedinjenu Jugoslaviju, nije bitno u kom obliku, ali mora biti slobodna od Austrije„, izjavio je Princip na suđenju.
U vreme ubistva Gabrilo Princip zbog godina pa nije mogao biti osuđen na smrtnu kaznu, zbog čega je dobio 20 godina zatvora. Kaznu je služio u češkom Terezinu, gdje je i umro 28. aprila 1918. godine od tuberkuloze. Pri kraju života je zbog loših zatvorskih uslova i mučenja vrlo oslabio i imao oko četrdeset kilograma.
U unutrašnjosti ćelije smeštene u tvrđavi Terezin, danas samo u zid ugrađeni okovi za koje je Gavrilo Princip bio svezan, svedoče o njegovoj mučeničkoj smrti. Na zidu ispred ćelije ugrađena je skromna ploča sa imenom zatvorenika, glavnog aktera sarajevskog atentata.
Na zidu ćelije u kojoj je i umro, pre 100 godina, Princip je napisao: „Naše će sjene hodati po Beču, lutati po dvoru, plašiti gospodu…“.
A na zatvorskoj limenoj porciji, u znak sećanja na noć uoči atentata kada su se vidovdanski heroji zakleli na grobu „mladobosanca“ Bogdana Žerajića da će oni ostvariti njegovo započeto delo, Gavrilo je urezao stihove: „Tromo se vreme vuče, i ničeg novog nema, danas sve kao juče, sutra se isto sprema. Pravo je rekao Žerajić, taj srpski soko sivi – Ko hoće da živi nek ‘mre, ko hoće da ‘mre nek živi“.
Posmrtni ostaci „vidovdanskih junaka“ nakon Prvog svetskog rata, 7. jula 1920. godine preneseni su i sahranjeni u zajedničkoj grobnici u Sarajevu da bi tek 1939. godine njihove kosti bile konačno položene u kapeli „Vidovdanskih heroja“ na pravoslavnom groblju, na Koševu.
Vlasti Kraljevine Jugoslavije postavile su spomen ploču na mestu gde je Princip izvršio atentat, ali su je nema;ki okupatori uklonili 1941. godine i odnele na dar nacističkom vođi Adolfu Hitleru.
Na istom mestu, posle Drugog svetskog rata ponovo je postavljena spomen ploča na kojoj se nalazio natpis: „Sa ovoga mjesta 28. juna 1914. godine Gavrilo Princip je svojim pucnjem izrazio narodni protest protiv tiranije i vjekovnu težnju naših naroda za slobodom“.
Tu spomen ploču u proteklom ratu u BiH, 1992. godine maljem su uništili pripadnici muslimanske vojske, kao i Principove otiske stopala na mestu atentata koje su se nalazile ispred Muzeja „Mlade Bosne“.
Most u Sarajevu, nedaleko od mesta atentata, 1918. godine dobio je naziv Principov most, da bi ga nakon proteklog rata vlasti u Sarajevu preimenovale u Latinsku ćupriju.
I rodna kuća Gavrila Principa, koja je bila zapaljena u Drugom svetskom ratu, a obnovljena 1964. godine i pretvorena u spomen-muzej koji je čuvao uspomenu na ovog hrabrog mladića, ponovo je zapaljena 1992. godine.
Gavrilo Princip spomenik u Beogradu je dobio 2015. godine i nalazi se u Finansijskom parku kod Nemanjine ulice.
Izvor: B92, Srna, MediaSfera
Dodaj komentar