MediaSfera
Zahvalјujući obimnoj literaturi na našem jeziku, u kojoj se komentarišu vizantijski izvori o uspomeni na svetilište Majke Božije pored Carigrada, koje je uticalo na uspostavlјanje u pravoslavnim Crkvama praznika Živonosni Istočnik, moguće je reći nešto više o tome kako je nastao ovaj praznik koji Srbi nazivaju Istočni petak, a koji je krsna slava Šumadijske eparhije.
“Istočni Petak“ koji se takođe naziva „Obnovlјenski Petak“ je dan u koji se u toke Svetle Sedmice proslavlјa obnovlјenje hrama Bogorodičinog Izvora Životvorne Vode u Konstantinopolјu. Taj dan je dan posvećen proslavljanju Presvete Bogorodice, koja je na taj dan u bogosluženju naziva Živonosni Istočnik.
Istočnim petkom zove se u narodu praznik Majke Božje čije je slavlјenje poteklo u hramu kod izvora pored Carigrada koji se nazivao „Živonosni istočnik“. Hram je podigao je vizantijski car Lav Veliki u petom veku.
Predanje kaže da je Car jednom naišao u šumi na slepog čoveka. Po Božjem ukazanju, našao je izvor, napojio slepca i umio ga, i ovaj je tad progledao. U hram je sa svih strana dolazio narod tražeći i nalazeći leka, tako da je car Justinijan, nakon sto godina, i sam se izlečivši obnovio i proširio hram.
Car Vasilije I Makedonac (IX vek) i njegov sin Lav VI Mudri (IX-X vek) ponovo obnavljaju ovaj hram i izvor, koji je darivao mnoštvo isceljenja, uključujući i grčku aristokratiju, čemu sinaksar posvećuje posebnu pažnju.
Tu su se iscelјivali od vodene bolesti, sušice, besnila, raka, groznice i temperature, neplodnosti, skorbuta, tumora, duševnih bolesti, bolesti očiju i mnogih drugih. Istorijat ove svetinje i povest praznika zapisao je Nikifor Kalist u 14. veku.
Na ikoni se slika Majka Božja sa detetom, iznad izvora kojem prilaze bolesni, carevi i sveštenici. Kod Grka, od 16. veka i kod Rusa, izvori (istočnik) pri manastirima ili blizu njih, posvećivani su ovom prazniku.
Sveti Serafim Sarovski se često molio pred ovom Bogorodičnom ikonom. Svake godine Ruski Patrijarh na Istočni petak služi u Sergijevom Posadu kraj Moskve, posle Liturgije i molebana Bogorodici, obavi malo osvećenje vode.
Kod Srba se ovaj dan naziva još Svetlim petkom, jer pada u petak Svetle sedmice, kao i Blagim petkom, jer se blaži, ne posti se. Običaj je bio da se zorom izlazi na najbliži izvor ili vodicu, gde se umiva, pije voda, bere cveće, veseli, nakon velikoposnih dana i vraća se kući tek uveče.
Današnji praznik, kao slavu, proslavljale su ponegde mehandžije. U Popovom polju žene na taj dan ne rade teže poslove. Na ovaj dan se u selima oko Niša i Pirota boje jaja kao i za Vaskrs, samo što su namenjena upokojenima, jer se tada spremaju za Pobusani ponedeljak. Ponegde se ovaj pranik proslavlja i kao seoska slava, kada je običaj da se kolje jagnje.
Dodaj komentar