MediaSfera
Foto: Wikipedia, arhiva
Aleksandar Ler (Alexander Löhr), sa nadimkom Saša (Sascha), po ocu je bio Nemac, a po majci pravoslavac. Odlično je govorio ruski, srpski, rumunski i mađarski jezik. 6. aprila 1941. komandovao je vazdušnom flotom koja je bombardovala Beograd iako je on bio proglašen otvorenim, nebranjenim gradom.
Srednju školu pohađao je u Pančevu. U Prvom svetskom ratu komanduje austrougarskim bataljonom. Bio je dva puta ranjavan. Jedno vreme je bio komandant 85. pešadijskog puka stacioniranog u Višegradu. Čin majora je dobio na kraju Prvog svetskog rata.
Tokom Drugog svetskog rata je bio komandant 4. vazduhoplovne flote koje su bombardovale Varšavu i Beograd. Učestvovao je u borbama za Krit i na Istočnom frontu, pre nego što je 1942. postavljen za komandanta Jugoistoka. Aleksandar Ler je bio tvorac planova operacija Vajs i Švarc, kod nas poznatijih kao Bitka na Neretvi i Sutjesci.
Komandovao je grupom armija E pri povlačenju od Grčke kroz Jugoslaviju.
Zarobljen je u maju 1945. U zatvoru je od 1945. do 1947. napisao sećanja o ratnim operacijama i boravku u Jugoslaviji od 1941. do 1945.
Sačuvana Lerova Zapoved za….
“Srpsko nasleđe“ piše da nemački Savezni arhiv čuva originalni dokument – izdiktiranu i Lerovom rukom potpisanu „Zapoved za vođenje vazdušnog rata”, kojom je naredio bombarderima i lovcima Vazduhoplovne flote, 6. i 7. aprila razaranje Beograda velikim napadom. Kako navode istoričari, i sam naziv te operacije – „Strafgericht” (kazna) – jasno određuje prirodu namere, dok su prilikom bombardovanja nemački piloti imali zadatak da izbegavaju jedino uništavanje uređaja za snabdevanje i industriju, jer je trebalo zemlјu prisvojiti za njihove vlastite svrhe.
Suđenje Aleksandru Leru
Suđenje Leru i još sedmorici nacističkih generala, održano je pred Vojnim sudom u Beogradu od 4. do 13. februara 1947. godine. Predsednik Vojnog suda bio je kapetan dr Vuko Gačetić, a članovi kapetan dr Fridrih David i major Milan Radovanović. Optužnicu je pročitao tadašnji zamenik vojnog tužioca Jugoslovenske armije, potpukovnik Zvonimir Ostrić.
“Ne osećam se krivim”, izajvio je Ler, a te reči su ponavljali i ostali, sve dok, pritešnjeni dokazima, nisu, najčešće posebno, priznali da su izvršili zločine ili su u njima učestvovali.
Tvrdio je da nije znao da Jugoslaviji nije objavljen rati i da je Beograd proglašen za otvoren grad kada je poveo avione u rušilačku misiju, ali nije mogao da objasni zašto su bombardovane bolnice, škole, stambene zgrade.
Suđenje je održano u dvorani Izvršnog narodnog odbora Beograda u Uzun Mirkovoj ulici.
Osuđen je 1947. na smrt za ratne zločine. Streljan je 26. februara iste godine u Beogradu.
Neobjavljeni zapisi
Svoj „Odgovor na upućena mi ratnoistorijska pitanja“ Ler je napisao kao ratni zarobljenik, verovatno u toku saslušanja, pre nego što će izaći pred vojni sud, a može biti i u očekivanju presude. Ovi svojevrsni Lerovi memoari nađeni su sasvim slučajno. Pronađeni su u ličnoj biblioteci generala JNA u penziji Sredoja Uroševića, piše Srpsko nasleđe.
Na neobjavljivanje Lerovog rukopisa uticalo je verovatno štošta; na primer Hitlerova striktna naredba da nemačke jedinice po svaku cenu uhvate generala Dražu Mihailovića živog.
Otvorenao je pitanje da li je njegovo pisanje prožeto jednom crtom osvetništva prema pobednicima u ratu ili su pak pobednici, mogućno kao i svi pobednici, bezočno falsifikovali noviju istoriju.
Lerov Odgovor je preveden na naš jezik sa nemačkog, otkucan na pisaćoj mašini, ćirilicom, prevod je bukvalan ali aljkavo ispisan; reč je o trećem ili četvrtom primerku odnosno kopiji. Kopija je malo užutela, mestimično izbledela.
Ler piše:
„Mene su zarobili Englezi u ratnim operacijama u maju 1945. i potom me izručili partizanskim snagama“ tvrdi Ler. Ko se decenijama kitio tuđim perjem i ko je decenijama obmanjivao javnost i nauku da su oružane snage NOV baš bile te koje su zarobile Lera.
„Naš osnovni zadatak bio je po Hitlerovom najstrožijem naređenju u vojnim operacijama 1943. g. (Neretva – Sutjeska) hvatanje živog generala Draže Mihailovića i 35.000 četnika: za to su angažovane italijanske ustaško-domobranske, nemačke, bugarske jedinice…“ ispisuje Aleksandar fon Ler.
„Nemačka vojska na Balkanu početkom rata 1941. godine bila je veoma loša: mladi i neobučeni vojnici, slabo izdržljivi i nedisciplinovani, ni malo nalik na naše nemačke elitne jedinice“ – objašnjava stanje u vojsci Aleksandar fon Ler u svojim memoarima.
Ciljevi u Beogradu
Posle toga je stigla i pismena operacijska zapovest vrhovnog zapovednika vazduhoplovstva kojom su između ostalog, bili utvrđeni ciljevi u Beogradu, i to: Kraljevski dvor, Ministarstvo vojske, Glavni general-štab, železnička stanica, električna centrala, radio-stanica i telegrafsko-telefonska centrala.
Strategijski razvoj je zahtevao da se najhitnije pripreme velike količine bombi, pogonskog i tehničkog matrijala itd. na školskim letilištima u Austriji i u prostoru Arada. Sastavi koji su doleteli nisu mogli da povedu sa sobom nikoga od aerodromskog osoblja, tako da su se, na primer, jedinice iz Afrike već borile nad Beogradom dok su njihovi aerodromski delovi u to vreme bili još na maršu za ukrcavanje na brodove u Tripolisu. U Bugarskoj se nije moglo izvršiti neko znatnije rokiranje slagališta ka severozapadu. Ovo je bio glavni razlog što je u napadu na Beograd upotrebljeno malo „štuka“.
Što se akcija nemačke avijacije tiče, Ler ističe da je jugoslovenski otpor „bio umešan, veoma hrabar i ometao je jedinstvenost napada“. Velike smetnje pričinjavali su napadi jugoslovenskih dvomotornih bombardera na Grac i druga mesta. Dalje napominje da su naši avijatičari pružali osetan otpor: „Oni su bili vrlo vešto vođeni i uvek uspevali da se, uprkos jakoj nemačkoj nadmoćnosti, iznova prikupe na domaćim aerodromima“.
U popularnoj kulturi
U jugoslovenskom igranom filmu Bitka na Neretvi iz 1969. lik nemačkog komandanta Jugoistoka se pojavljuje pod imenom Lohring i tumači ga Curd Jürgens.
Godine 1976. Ler je postao protagonist jugoslovenske TV-dokumetarne drame Čovek koji je bombardovao Beograd, u režiji Save Mrmka po scenariju Siniše Pavića, posvećene posleratnom suđenju za ratne zločine. U njoj je Lerov lik tumačio Milan Puzić
Unuka monahinja
„Večernje novosti“ su pre nekoliko godina pronašli verovatno jedinog živog Lerovog potomka, 65-godišnju unuku Sibilu, koja, iako po rođenju pripada staroj aristokratskoj porodici protestantsko – evangelističkoj veroispovesti, primila pravoslavnu veru svoje prababe Katarine i kao monahinja, sa monaškim imenom Jovana, živi u ženskom manastiru Soko podno Sokolskih planina u blizini Ljubovije.
Dodaj komentar