Sveti Aleksandar Nevski: KNEZ I RATNIK MEĐU SVECIMA

Piše: Gordana Radisavljević  – Jočić

U kalendaru Srpske pravoslavne crkve svaki dan u godini posvećen je jedom svetcu ili velikomučeniku koji je stradao za hrišćansku veru. Među njima se nalaze i istorijske ličnosti koje je crkva kanonizovala. Slavljeni su i cenjeni ne samo u svojim nacionalnim, već i u svim drugim pomesnim crkvama. Jedan od njih je i Sveti Aleksandar Nevski, ruski veliki knez i svetac. Spomen mu se slavi dva puta: 12. septembra (30. avgusta) i 6. decembra (23. novembra). Pravoslavni vernici u septembru obeležavaju prenos njegovih moštiju, a u decembru dan kada je sahranjen. Prvi spomen obeležen je masnim, crnim slovima.

Bitka na zaleđenom jezeru

Bio je sin ruskog kneza Jaroslava Vsevolodoviča. Rođen je 30. maja1220. godine. U najteže vreme ruske istorije, kada su zemlju napadale mongolske horde, švedska vojska i nemački riteri, istakao se kao veliki hrišćanski vojskovođa, podvižnik i molitvenik i zaštitnik ruske zemlje. Kada je 1237. papa Grgur IX organizovao krstaški pohod da bi pokorio ruske zemlje, knez Aleksandar je ustao u zaštitu pravoslavne vere i u bici kod ušća reke Ižore, na obalama Neve, izvojevao 15. jula 1240. pobedu, po kojoj je i dobio nadimak „Nevski“. Uspešno se suprotstavio i litavsko-nemačkoj najezdi: u situaciji kada su gradovi Jurjev i Pskov već bili zauzeti, a Tevtonci  prodrli do Novgorodske oblasti, Aleksandar Nevski je  izvojevao slavnu pobedu 5. aprila 1242. na zaleđenom Čudskom jezeru. Ovaj događaj je ruski režiser Sergej Ejzenštajn je maestralno opisao u kultnom filmu “Aleksandar Nevski”.

Sa slavom se vratio u Novgorod, ali, saznavši za smrt svoga oca (1246) uputio se u Vladimir, kako bi preduzeo mere za zaštitu državnog poretka. Batu-kan ga je izvestio da, ako želi da sačuva vlast, mora da dođe u mongolski tabor i pokloni mu se. Aleksandar je pristao da dođe u kanov tabor, ali je istupio kao ispovednik hrišćanske vere, odričući se od poklonjenja tvari. U Tatarskoj zemlji je od velikog kana dobio vlast nad čitavom južnom Rusijom i Kijevom (1249.). Od 1252. nosi titulu velikog kneza. Preminuo je 14. novembra 1263, primivši pre smrti monaški postrig pod imenom Aleksije. Sahranjen je 23. novembra u Manastiru rođenja presvete Bogorodice u Vladimiru.

Najveća ličnost ruske istorije

Njegove mošti, otkrivene  1380, svečano su prenete u Petrograd 1724. po naredbi cara Petra Velikog i počivaju u lavri Svetog Aleksandra Nevskog. Ruska crkva kanonizovala ga je zbog hrišćanskih vrlina, a tokom vremena stvarale su se i priče o čudima vezanim za njegov lik. Tako, na primer, u doba kneza Dimitrija Donskog, u crkvi gde je počivalo Aleksandrovo telo, jedne noći sveće su se upalile same od sebe, a dva starca izašla su iz oltara i prišla njegovom grobu, govoreći: „Aleksandre, ustani i spasi praunuka svoga Dimitrija, koga silno napadaju tuđinci“. Priča dalje kaže da je Aleksandar ustao iz groba i pošao sa njima, a da je sve video crkvenjak i o tome izvestio crkvene vlasti.

Sveštenici su netruležne mošti kneževe postavili u kivot i tom prilikom su bolesnici zadobili isceljenje, a arhimandrit Jefrosin je video kako se sveća kraj groba Aleksandrovog sama zapalila od nebeskog plamena. Godine 2008. proglašen je za najveću ličnost ruske istorije.

Crkva Sv. Aleksandra Nevskog

U našem narodu ima porodica, doduše malobrojnih, koje slave današnji dan kao svoju krsnu slavu. U Crnoj Gori ovaj praznik zovu Lesendrovdan. Na Kajmakčalanu  je 12. septembra 1916. godine počela ofanziva srpske vojske protiv Bugara i Nemaca u I svetskom ratu, koja je završena 3. oktobra 1916.

Stara crkva na Dorćolu, posvećena sv. Aleksandru Nevskom, izgrađena 1877. godine služila je svojoj nameni do 1891. godine, kada je odlučeno da se podigne veći hram. Planove za izgradnju izradila je arhitekta  Jelisaveta Načić, a osvećenje temelja obavljeno je 1912. godine. Prvi svetski rat odložio je izgradnju crkve, pa je ona završena tek 1928-29. godine, a mermerni ikonostas (prvobitno predviđen za hram na Oplencu) poklonio je kralj Aleksandar I Karađorđević 1930. godine. Ikone su naslikane iste godine u ikonopisnoj radionici ruskog slikara Borisa Seljanka. U crkvenim pevnicama nalaze se spomenici ratnicima poginulim u oslobodilačkim ratovima (1876 – 1918) kao i spomenici ruskom caru Nikolaju II i kralju Aleksandru I Karađorđeviću, koji je Svetog Aleksandra Nevskog smatrao svojim zaštitnikom. Sadašnje zidne kompozicije naslikao je u „al seko“ tehnici slikar jeromonah Naum Andrić 1970. godine.